نيل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

نیل
فارسی:
عربی: نيلج
یونانی:
انگلیسی:
فرانسه:
آلمانی:
ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نزد بعضى عبارت از وسمه است و ظاهر آن است كه غير او باشد و در كتم مذكور شد

و ممكن است كه از يك جنس باشند

و مستعمل هندى اوست و او برى و بستانى می باشد نبات بستانى شبيه به كتان

و ساقش سه شعبه باريك و برگش شبيه به برگ كبر

و تخمش ريزه مايل به سرخى مانند تخم خرنوب و از آن ريزه تر و برى او مانند بستانى

و با خشونة زياده و سياه تر از آن و بى تخم است

و ديسقوريدوس و جالينوس فرموده اند كه نباتش شبيه به نبات بارتنگ و بسيار سياه

و ساقش زياده بر زرعى و برگ برى او مانند برگ كاهو و پر شاخ و شاخ او مايل به سرخى

و در اطراف او غلافها مانند زبان و در آن تخمهاى ريزه می باشد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

‏: اقراص و حبوبى است آسمان جونى تيره رنگ مصنوع از عصاره نباتى

و اكثر از هند و گجرات و تهته مشهور به ديول و نواح آن به اطراف مى‏برند و آن را از درخت نيل كه آن را عظلم نامند به عمل مى‏.

و بهترين آن صافى تيره رنگ لاجوردى آنست كه به هندى نيل بيانه نامند

جهت آنكه در قصبه بيانه كه قصبه‏اى است از توابع شاه‏جهان‏آباد به عمل مى‏آورند

و در هيچ جاى ديگر بدان خوبى و صفا و رنگ نمى‏شود ليكن از ده دوازده سال كه صاحبان انكريز متوجه شده

و جابجا كوتهى‏ ها براى تيارى نيل بنا گذاشته تيار مى‏كنند بسيار خوب و رنگين مثل لاجورد و بهتر از بيانه مى‏شود

و بر جهازات براى تجارت مى‏برند و از برگ همين كه خشك كرده مردمان خضاب مى‏كنند

همين وسمه است خوب سياه مى‏شود و گويند در خورجه كه متصل اكبرآباد است بسيار خوب نيز مى‏شود

و اكثر تجارها از آنجا خريده به اطراف مى‏ برند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 777

[pejuhesh237]

در بنگاله و صوبه عظيم‏آباد و بنارس بلكه تا لكهنو بيشتر كشت و كار درخت نيل كرده ..کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 777

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در آخر اول گرم و در دويم خشك و نزد بعضى معتدل است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و محلل و رادع ابتداى اورام و قابض و رافع نفث الدم

و شرب او بقدر چهار شعير با آب سرد مسكن هيجان اورام و مانع خروج دمل

و جهة سرفه شديد اطفال و درد سينه و گرده و رياح غليظه

و با سكنجبين جهة سپرز و با ادويهء مناسبه جهة قرحهء ريه و ذات الجنب سوداوى

و يك درهم او با يك وقيه گلقند جهة قرحهء ريه و وحشت و هموم و خفقان

و با خيار شنبر جهة استسقا

و ضماد او جهة سعفه و تقشر جلد و قروح خبيثه و باد سرخ و نمله

و التيام جراحاة و رفع کلف

و سوخته او جهة داء الثعلب

و با نيم وزن او مرداسنگ و قدرى روغن گل سرخ و موم جهة آكله از مجربات

و بايد قبل از طلا موضع را با آب بارتنك و عسل بشويند

و با سركه جهة قروح سر و خنازير متقرح بيعديل

و مضر ريه و مصلح او عسل

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش به وزنش آرد جو و ثلث او ماميثا کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

قوّت تجفيف بستانى آن زياده و بدون لذع و برى آن را قوّت تجفيف اقوى و با حدت و جاذب از اعماق بدن

و چون نيل را با آب بسايند و بر ناف اطفال بمالند اسهال نمايند چون بر زهار ايشان بمالند بول بسته را بگشايد

ضماد برى آن جهت قروح خبيثه و باد سرخ و نمله و التيام جراحات كهنه براى شدت جذب و حدت آن

و طلاى محلول آن در آب كه گرم نموده باشند جهت تسكين وجع بواسير مؤثر

بستانى آن بهتر و جهت قروح نيز براى تجفيف و قلت جذب و حدتى كه دارد

و جهت قروح كهنه با عسل و جراحات عصب و حرق النار

و برى آن با آرد شيلم جهت اخراج خار و پيكان. جالى كلف و بهق و برص و داء الثعلب نافع خصوص محرق آن.

ضماد آن جهت تحليل ورم رخو و كل اورام در ابتدا و جهت خراجات.

و دستور اخذ رنگ آن آنست كه بكوبند و در آب يك شبانه روز بگذارند پس ته نشين آن را بگيرند

و در خمى كنند و پر از آب نمايند و در زير آن آتش ملايم كنند

و بر هم زنند تا كف بر سر آورد كف آن را بگيرند و استعمال نمايند در رنگ ثياب و غيرها.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 777

[pejuhesh237]

و محلل و رادع ابتداى اورام و قابض و رافع نفث الدم

و شرب او بقدر چهار شعير با آب سرد مسكن هيجان اورام و مانع خروج دمل

و جهة سرفه شديد اطفال و درد سينه و گرده و رياح غليظه

و با سكنجبين جهة سپرز و با ادويهء مناسبه جهة قرحهء ريه و ذات الجنب سوداوى

و يك درهم او با يك وقيه گلقند جهة قرحهء ريه و وحشت و هموم و خفقان

و با خيار شنبر جهة استسقا

و ضماد او جهة سعفه و تقشر جلد و قروح خبيثه و باد سرخ و نمله

و التيام جراحاة و رفع کلف

و سوخته او جهة داء الثعلب

و با نيم وزن او مرداسنگ و قدرى روغن گل سرخ و موم جهة آكله از مجربات

و بايد قبل از طلا موضع را با آب بارتنك و عسل بشويند

و با سركه جهة قروح سر و خنازير متقرح بيعديل

و مضر ريه و مصلح او عسل

و قدر شربتش تا دو درهم و بدلش به وزنش آرد جو و ثلث او ماميثا کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

قوّت تجفيف بستانى آن زياده و بدون لذع و برى آن را قوّت تجفيف اقوى و با حدت و جاذب از اعماق بدن

و چون نيل را با آب بسايند و بر ناف اطفال بمالند اسهال نمايند چون بر زهار ايشان بمالند بول بسته را بگشايد

ضماد برى آن جهت قروح خبيثه و باد سرخ و نمله و التيام جراحات كهنه براى شدت جذب و حدت آن

و طلاى محلول آن در آب كه گرم نموده باشند جهت تسكين وجع بواسير مؤثر

بستانى آن بهتر و جهت قروح نيز براى تجفيف و قلت جذب و حدتى كه دارد

و جهت قروح كهنه با عسل و جراحات عصب و حرق النار

و برى آن با آرد شيلم جهت اخراج خار و پيكان. جالى كلف و بهق و برص و داء الثعلب نافع خصوص محرق آن.

ضماد آن جهت تحليل ورم رخو و كل اورام در ابتدا و جهت خراجات.

و دستور اخذ رنگ آن آنست كه بكوبند و در آب يك شبانه روز بگذارند پس ته نشين آن را بگيرند

و در خمى كنند و پر از آب نمايند و در زير آن آتش ملايم كنند

و بر هم زنند تا كف بر سر آورد كف آن را بگيرند و استعمال نمايند در رنگ ثياب و غيرها.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 777

[pejuhesh237]

.