مشمش

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Rosaceae ، نام علمى آن Prunus armeniaca L. و مترادف آن Armeniaca vuglaris Lam. است.

مشمش: به تركى ارك است

فارسی: به فارسى انواع آن را «زردآلو» ، «شكرپاره» ، «قيسى» و در كردستان «مشمش» نامند

و خشك كردۀ آن را برگۀ زردآلو و برگۀ قيسى و خوبانى گويند
عربی:

یونانی: اوماتيانا، ارمينافن

انگلیسی:Apricot tree

فرانسهAbricotier

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

اقسام می باشد و بهترين او شيرين و پر آب و كم جرم و خشك او بهتر از تازه است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص246

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

ثمرى است معروف و بهتر از خوخ

و اقسام مى‏باشد از هسته شيرين و تلخ و هر يك به نامى کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 742


درخت زردآلو به بلندى  ۶ - ۴  متر با تاج كروى است.

پوست تنۀ آن در جوانى ظريف به رنگ سبز مايل به قهوه‌اى پس از آن در سنين پيرى و در درختان كهن به رنگ مايل به قرمز درآمده و تركهاى محسوسى مى‌خورد.

برگهاى آن ساده قلبى‌شكل، ليز به رنگ سبز درخشان و زيبا كه كنارۀ آن دندانه‌دار است و دمبرگ درازى دارد.

گلهاى آن در اوايل بهار به رنگ سفيد يا صورتى بدون دم گل به‌طور منفرد يا دوتايى ظاهر مى‌شود.

ميوۀ آن كه در گونه‌هاى وحشى كوچك است در انواع پرورش يافته نسبتا درشت، خوش طعم، شيرين،

كروى‌شكل كمى تخم‌مرغى و گوشت آن به رنگ زرد روشن و در داخل آن هسته‌اى قرار دارد كه داراى پوست سخت خشبى

ولى برخلاف هلو صاف است و معمولا در اغلب ارقام به گوشت نمى‌چسبد

در داخل هسته، مغزى به شكل بادام با پوست نازك وجود دارد كه طعم آن شيرين و در برخى موارد تلخ است.

ميوۀ زردآلو معمولا در اقليم مناطق معتدلۀ ايران در تير و مرداد مى‌رسد.

تكثير زردآلو از طريق پيوند آن انجام مى‌گيرد و هستۀ زردآلو فقط به منظور به دست آوردن پايه براى پيوند كاشته مى‌شود.

پيوند زردآلو شكمى و پايه‌هايى كه بيشتر براى پيوند انتخاب مى‌شوند عبارت‌اند از: براى خاكهاى عميق و مناطق گرم

و آفتابى معمولا از پايۀ حاصله از هستۀ زردآلو استفاده مى‌شود و در مناطقى با خاكهاى آهكى، بادام به عنوان پايۀ زردآلو به كار مى‌رود.

در بعضى مناطق پايۀ هلوى وحشى را براى پيوند زردآلو انتخاب مى‌كنند كه متأسفانه اغلب پاجوشهاى غير پيوندى مى‌دهد.

پيوند زردآلو را معمولا در ارتفاع  ١٠ - ٨  سانتى‌متر از سطح خاك مى‌زنند. . کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص -134 -133

[pejuhesh237]

.و در بلاد سردسير به هم مى‏رسد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 742

زردآلو بومى منچورى، مغولستان و شمال چين است و ابتدا آن را بومى ارمنستان مى‌دانستند و

به همين علت نام آن را منسوب به ارمنستان گذارده‌اند. در ايران در مناطق استپى كشت مى‌شود و انواع متنوعى داردکتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 134

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود،

: مغز هستۀ زردآلو به سبب داشتن آميگدالين يا لتريل سمّى است

و اگر مقدار زيادى در يك نشست خورده شود بخصوص در اطفال ممكن است ايجاد مسموميت نمايد.

.كاربرد زردآلو در مناطق خاور دور، طبق آنچه كه در مدارك علمى طب سنتى منتشره در مغرب زمين آمده است:

در كره از مغز هستۀ آن به عنوان داروى سينه و معالجۀ خشكى حلق و گلو استفاده مى‌شود

و براى بيمارى‌هاى ورم حنجره (لارنژيت) و بيمارى‌هاى ريه و آبسه‌ها به كار مى‌رود

در چين و ژاپن به عنوان تصفيه‌كنندۀ خون و ضد سرفه ، مسكّن ناراحتى‌هاى مركز تنفسى ، و مقوى و ضد تشنج و براى

سرماخوردگى‌هاى سخت و آسمهاى برونشيتى  ، روماتيسم، ورمهاى پا و يبوست تجويز مى‌شود

. جوشاندۀ برگ پختۀ زردآلو اشتهاآور است. روغنى كه از مغز هستۀ آن گرفته مى‌شود به تركيبات دارويى ضد سرفه اضافه مى‌شود

در هند و چين مرسوم است كه له‌شدۀ زردآلو را مى‌جوند ولى بلع نمى‌كنند

و به اين ترتيب معتقدند كه لوله‌هاى برونشى از سرما در دوران زمستان محافظت مى‌شود و آسيب نمى‌بيند

[استوارت]معتقد است كه گل و برگ و مغز هسته و خلاصه تمام قسمتهاى هوايى گياه در موارد فوق مؤثر است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 135

[pejuhesh237]

در دويم سرد و تر

و مغز دانه تلخ او در دويم گرم و خشك

و شيرين او در اول گرم و تر

و اجزاء درخت او در دويم سرد و خشك


و شكوفه او سرد و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص246

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و هر گاه بعد از خوردن زردالو فصد كنند خون سفيد رنگ مشاهده شود

لهذا مداومت او را باعث برص دانسته‌اند

و خوردن او بر بالاى طعام و خوردن آب بعد از آن به غايت مضر است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص246

[pejuhesh237]

و موافق محرورين است مادام كه در معده فاسد نشود

و جهة تشنگى و التهاب معده و تسكين غليان خون و صفرا نافع

و رافع آروغ خصوصاً ترش او و خيسانيدهء خشك او چون صاحب تب حار

و بارد از آن خورد آب گرم و عسل بعد از ان بنوشند و قى كند اخلاط كراثى

و زنجارى دفع شده رفع تب گردد و از مجربات شمرده اند

و او سريع التعفن و نفاخ و مولد آروغ ترش

و مضر مبرودين و مصلحش شكر و انيسون است در جميع امزجه

و مبهى و روغن همه آن مفتح سدد و ملين صلابات

و رافع درشتى جلد و خشونت حلق است

و روغن مغز تلخ او به قدر يك مثقال كشندهء كرم معده

و مسهل قوى آن و محلل اورام مقعد و مفتت حصاة

و جهة زحير بارد و بواسير ظاهرى و باطنى

و با افيون جهة جميع دردها و قطور او جهة درد گوش بيعديل

و در ساير افعال قريب به روغن بادام تلخ

و قدر شربتش تا سه مثقال و روغن شيرين او ضعيفتر از روغن بادام شيرين است

برگ او مدر و مسقط كرم معده و نطول او محلل اورام

و برگ خشك او قاطع اسهال

و شكوفه او لطيف و شرب و ذرور او قاطع نزف الدم ظاهرى و باطنى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص246

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مفتح سدد و ملين صلابت. شيرين آن ملين و باعث رفع بدبويى

المضار: و خوردن آب بالاى آن خصوص آب سرد و يخ و برف

و يا آن را بالاى طعام غير منهضم خصوص طعام غليظه بطى الهضم خوردن بغايت مضر،

مصلح آن قى فرمودن و تنقيه بدن با هليلج يا تخم رازيانه چند روز پى هم و يا بالاى آن سكنجبين خوردن

و گويند نيم درهم مصطكى و نيم درهم انيسون با شراب ميبه ممسك بياشامند

و ناشتا خوردن آن بسيار بد و مداومت بر آن باعث سحج، مصلح آن شكر و انيسون در جميع امزجه

و گفته‏اند هرگاه بعد از خوردن زردآلو فصد كنند خون سفيد مشاهده گردد

و لهذا اكثار خوردن آن را مورث برص دانسته‏اند به جهت آنكه سريع التعفن و مولد خلط بلغمى است

افعال و خواص تخم قسم تلخ و تخم قسم شيرين آن‏: مبهى و بطى الهضم، مصلح آن بريان كردن و نمك بر آن زدن است

افعال و خواص برگ آن‏: و قطور آب برگ تلخ آن مسكن درد گوش و قاتل كرم آن

و خوردن مغز تلخ آن باعث غثيان و غشى. مداواى آن قى كردن است و ربوب فواكه حامضه مانند غوره و اترج و ليمو آشاميدن است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 742

[pejuhesh237]

و موافق محرورين است مادام كه در معده فاسد نشود

و جهة تشنگى و التهاب معده و تسكين غليان خون و صفرا نافع

و رافع آروغ خصوصاً ترش او و خيسانيدهء خشك او چون صاحب تب حار

و بارد از آن خورد آب گرم و عسل بعد از ان بنوشند و قى كند اخلاط كراثى

و زنجارى دفع شده رفع تب گردد و از مجربات شمرده اند

و او سريع التعفن و نفاخ و مولد آروغ ترش

و مضر مبرودين و مصلحش شكر و انيسون است در جميع امزجه

و مبهى و روغن همه آن مفتح سدد و ملين صلابات

و رافع درشتى جلد و خشونت حلق است

و روغن مغز تلخ او به قدر يك مثقال كشندهء كرم معده

و مسهل قوى آن و محلل اورام مقعد و مفتت حصاة

و جهة زحير بارد و بواسير ظاهرى و باطنى

و با افيون جهة جميع دردها و قطور او جهة درد گوش بيعديل

و در ساير افعال قريب به روغن بادام تلخ

و قدر شربتش تا سه مثقال و روغن شيرين او ضعيفتر از روغن بادام شيرين است

برگ او مدر و مسقط كرم معده و نطول او محلل اورام

و برگ خشك او قاطع اسهال

و شكوفه او لطيف و شرب و ذرور او قاطع نزف الدم ظاهرى و باطنى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص246

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مفتح سدد و ملين صلابت. شيرين آن ملين و باعث رفع بدبويى

المضار: و خوردن آب بالاى آن خصوص آب سرد و يخ و برف

و يا آن را بالاى طعام غير منهضم خصوص طعام غليظه بطى الهضم خوردن بغايت مضر،

مصلح آن قى فرمودن و تنقيه بدن با هليلج يا تخم رازيانه چند روز پى هم و يا بالاى آن سكنجبين خوردن

و گويند نيم درهم مصطكى و نيم درهم انيسون با شراب ميبه ممسك بياشامند

و ناشتا خوردن آن بسيار بد و مداومت بر آن باعث سحج، مصلح آن شكر و انيسون در جميع امزجه

و گفته‏اند هرگاه بعد از خوردن زردآلو فصد كنند خون سفيد مشاهده گردد

و لهذا اكثار خوردن آن را مورث برص دانسته‏اند به جهت آنكه سريع التعفن و مولد خلط بلغمى است

افعال و خواص تخم قسم تلخ و تخم قسم شيرين آن‏: مبهى و بطى الهضم، مصلح آن بريان كردن و نمك بر آن زدن است

افعال و خواص برگ آن‏: و قطور آب برگ تلخ آن مسكن درد گوش و قاتل كرم آن

و خوردن مغز تلخ آن باعث غثيان و غشى. مداواى آن قى كردن است و ربوب فواكه حامضه مانند غوره و اترج و ليمو آشاميدن است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 742



از نظر خواص آن بازكنندۀ گرفتگى‌هاى مجارى عروق و نرم‌كنندۀ سفتى‌ها مى‌باشد.

زردآلوى شيرين ملين مزاج است و براى گرم‌مزاجان مفيد است و موجب رفع بدبويى دهان مى‌شود.

خوردن آب پخته يا خيس‌كردۀ برگۀ آن مسهل صفرا و ملين مزاج است. تشنگى و غليان خون و صفرا و التهاب معده را فرومى‌نشاند.

آروغ را قطع مى‌كند.

اگر شخص تب‌دار كه تب گرم صفراوى دارد آن را بخورد و روى آن آب گرم و عسل بنوشد و قى كند تب او قطع مى‌شود.

زردآلو خيلى زود فاسد و متعفن مى‌شود، نفاخ است و در اين صورت آروغ ترش ايجاد مى‌كند

و ممكن است تب بياورد، براى سردمزاجان و معدۀ ضعيف اشخاص كهن‌سال نيز مضر است.

از اين نظر براى عدم مواجهه با اين ضررهاى آن بايد با شكر، مصطكى و انيسون، زيره و كندر خورده شود.

اگر روى آن آب خورده شود خصوصا اگر آب سرد خورده شود و يا اينكه زردآلو را بعد از غذاى سنگين بخورند، بسيار مضر است

و در اين قبيل موارد براى اصلاح بايد سعى كرد قى كنند و با تنقيه با هليله يا تخم رازيانه چند روز پى‌درپى

و يا سكنجبين خوردن رفع ناراحتى‌ها شود.

ناشتا خوردن زردآلو بسيار بد است و مداومت در خوردن آن باعث دل‌درد مى‌شود و براى رفع آن بايد شكر و انيسون خورد.

مغز هسته زرد الو: از نظر خواص مقوى نيروى جنسى و ديرهضم است.

از اين نظر بايد با نمك بو داده و خورده شود. روغن مغز هستۀ آن اعم از تلخ و شيرين بازكنندۀ گرفتگى‌هاست

و خشونت حلق و زبرى پوست را رفع مى‌كند. خوردن  ۵  گرم از روغن مغز تلخ آن كشندۀ كرم معده و مسهل قوى است

و ورم مقعده را تحليل مى‌برد و سنگ مثانه را خرد مى‌كند و براى شكم روش سرد مفيد است.

ريختن چند قطرۀ آن در گوش براى تسكين درد گوش و رفع سنگينى شنوايى نافع است


و در ساير خواص خيلى شبيه روغن بادام تلخ است.

مقدار خوراك آن تا  ١۵  گرم و روغن مغز شيرين آن ضعيف‌تر از تلخ آن است.

خوردن مغز تلخ هستۀ زردآلو ممكن است ايجاد مسموميت نموده و باعث آشفتگى شود

و علاج آن قى كردن آن است و با خوردن ربهاى ميوه‌هاى ترش رفع مى‌شود.

برگ و شكوفۀ زردآلو : و خوردن دم‌كردۀ برگ آن دافع كرم معده و مدرّ است و ريختن آن روى ورمها موجب تحليل ورمها مى‌شود.

اگر برگ خشك آن به قدر  ١٠  گرم با آب سرد خورده شود اسهال را قطع مى‌كند و بند مى‌آورد

و اگر چند قطره از آب برگ آن در گوش ريخته شود، مسكن درد گوش است.

خوردن شكوفۀ زردآلو خواصى نظير برگ آن دارد. شكوفه‌هاى خشك‌شدۀ زردآلو خونريزى داخلى و بيرونى را بند مى‌آورد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 135-138

[pejuhesh237]

.نظرى به تحقيقات جديد در مورد خواص درمانى زردآلو

طبق تحقيقات علمى جديد زردآلو در رديف بالاى ليست ميوه‌ها و سبزى‌هاى

ضد سرطان بخصوص ضد سرطان ريه و شايد هم سرطان لوز المعده جاى دارد.

هر دو نوع سرطان ياد شده در ارتباط با سيگار كشيدن هستند.

علت اين اثر مفيد وجود مقدار زيادى مادۀ شيميايى بتاكاروتن  ١ يا پروويتامين A  ٢ در زردآلو و ساير ميوه‌ها و سبزى‌هاى نارنجى

و سبز تيره مى‌باشد كه براى پيشگيرى و تا حدودى نيز كنترل انواعى از سرطانها بخصوص سرطان ريه و پوست بسيار مؤثر است.

توصيۀ دانشمندان اين است كه براى داشتن بيشترين نتيجه، بهتر است برگۀ زردآلو خورده شود

زيرا تراكم و غلظت بتاكاروتن در آن خيلى بيشتر از زردآلوى تازه است.

طبق بررسى‌هاى جديد روشن شده است كه در مغز هستۀ زردآلو، نظير مغز هستۀ هلو و گيلاس و آلبالو و سيب و آلو و بادام تلخ،

مادۀ شيميايى به نام لتريل يافت مى‌شود. لتريل يا ويتامين B ١٧ ? از نظر شيميايى از دو مولكول قندى يكى بنزآلدئيد

و ديگرى سيانيد   تشكيل شده كه نام آن آميگدالين است، كه با مقدار كم و در حد مجاز

و با نظر پزشك به عنوان دارويى از گروه نيتريلوزيدها   معمول مى‌باشد.

لتريل از موادى است كه مصرف در حد مجاز آن ممكن است ضد سرطان باشد ولى به علت داشتن مادۀ سمّى سيانيد معمولا توصيه

نمى‌شود. مصرف آن جز در چند ايالت در غالب ايالات امريكا طبق قانون ممنوع است.

طبق آزمايشهايى كه شده اگر  ٣٠ - ۵  مغز هستۀ زردآلو به‌طور پراكنده در تمام ساعات روز به تدريج خورده شود ممكن است اثر ضد

سرطانى داشته باشد ولى اگر يكجا و در يك نشست خورده شود مسموم‌كننده است.

اما استعمال خارجى بادام تلخ و مغز هستۀ زردآلو براى تعداد زيادى از بيمارى‌ها مفيد و معمول مى‌باشد.

لتريل يكى از انواع ويتامينهاى B است كه در مخمّر آب‌جو وجود ندارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 139