مخلّصه

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

مخلّصه:به ضم ميم و فتح خا و لام مشدده و صاد مهمله و ها و آن را مخلّصه از آن جهت نامند

كه از خوردن آن خلاص و امان مى‏يابد از سم افعى و نكايت آن و موت و به تكرار به تجربه رسانيده‏اند در سموم هوام ديگر نيز


گياهى است از خانوادۀ گل ميمون Scrophulariaceae و نام علمى آن Linaria vulgaris Mill.

گونۀ ديگرى از اين گياه در ايران مى‌رويد كه در كتب طب سنتى با نام «الاطينى» و «لبلاب اخرش» آمده است.

به فرانسوى Elatine و به انگليسى Cancerwort گفته مى‌شود. نام علمى آن Linaria elatine Mill. است

فارسی:گياه نوروزى و در كتب طب سنتى با نامهاى «محاجم» ، «قليحه» ، «مخلصه» ، «جوز آرمانيوس» نام برده شده است

عربی:

یونانی:

انگلیسی:Wild flax و Butter and eggs و Common toad flax

فرانسه:Linaire و Linaire commune و Linaire vulgaire و Lin sauvage

چون خيلى شبيه گل ميمون است در بعضى مناطق فرانسه نام محلى آن Muflier Bātard مى‌باشد.

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

اسم نباتيست كه استعمال او خلاصى از سم هوام مي دهد و لهذا به اين اسم ناميده اند

و او به حسب اماكن مختلف الشكل می باشد و تا هفت قسم او را مشاهده نموده اند

و مجموع او با تلخى و گل همه انواع با كجى و منكوس و شبيه به جمجمه مي باشند

و بعضي را شاخهاى بي ساق و برگ مانند برگ كرفس

و از آن نرم تر(+ و از اول) تا آخر آن مشقق و چندان كه شاخ او دراز گردد

و برگ او ريزه تر می شود تا به حد برگ كتان

و گلش كبود و منكوس و بعضى گلش مابين كبودى و سرخى

و قسمي را برگ ريزه و گلش سفيد و با زردى و با اندكى سياهى و اين قسم را راس الهدهد نامند

و قسمى ساقدار بقدر دو شبر تا سه شبر باريك و مستدير و بي شاخ و برگ

و گلش شبيه صورت عقرب و كبود نيم رنگ

و قسمي را ساق مربع و برگ مدور و مشقق(+و شبیه) به برگ بادرنجبويه

و قسمى كم برگ شاخهاى او صلب و اغبر

و بر آن قبة زغبى بنفش شبيه به بابونه اما در دور قبه مثل بابونه اوراق ريزه ندارد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص241

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


و صاحب اختيارات بديعى نوشته كه آن را محاحم و ابواح گويند

و سه نوع است يك نوع آن را به شيرازى كارربك نامند و به فارسى بلبل شامى و يك نوع را گشنيز كوهى و يك نوع را ترياق كوهى

و تخم هر سه نوع مشابه به هم امّا در نبات اندك متفاوت.

نبات كارربك خشن و تخم آن بسيار تلخ و گل آن ازرق و نبات گشنيز كوهى املس و بزرگتر در قد و تخم آن نيز بزرگتر و تلخ

و گل آن مايل به سرخى و نوع ترياق كوهى و نبات آن كوچكتر و گل آن مايل به سفيدى و زردى و سياهى کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 729

گياهى است علفى چندساله خيلى كوچك، بلندى آن در حدود يك وجب، برگهاى آن دراز باريك، نوك‌تيز شبيه برگن كتان به رنگ سبز روشن

و گلهاى آن شبيه گل ميمون به رنگ زرد روشن و به‌طور گروهى خوشه‌اى در انتهاى شاخۀ گل‌دهنده ظاهر مى‌شود.


گونۀ ديگرى از اين گياه در ايران مى‌رويد كه در كتب طب سنتى با نام «الاطينى» و «لبلاب اخرش» آمده است.

گياهى است چندساله، ساقۀ آن گسترده روى زمين و پوشيده از كرك به درازى تا  ۵٠  سانتى‌متر است.

برگهاى آن نيز كمانى به رنگ سبز تيره و گلهاى آن كوچك به رنگ زرد مى‌باشد، اين گياه تلخ است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 140-143

[pejuhesh237]

و در بلاد شام كثير الوجود است

و بهترين او قسم اول و آنچه در اراضى صلب بى آب رويد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص241


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


نبات كارربك در كوه و سنگستانها رويد و نبات گشنيز كوهى منبت آن مرغزارها و دامنه‏ هاى كوه نوع ترياق كوهى در رمل رويد

و بهترين همه آنست كه در شبانكاره رويد و از كوهستان شبانكاره آورند جهت آنكه ترياقيت آن از همه زياده است.[color=#BF00FF]کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 729
[/color]

اين گياه در مزارع و قسمت روشن و غير انبوه جنگلها مى‌رويد. در ايران در بلوچستان به‌طور خودرو ديده مى‌شود.

اين گياه در كرج، خراسان، اصفهان و اطراف غرب تهران ديده مى‌شود.

گونۀ ديگرى از اين گياه در ايران مى‌رويد كه در كتب طب سنتى با نام «الاطينى» و «لبلاب اخرش» کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص142 - 140

[pejuhesh237]

.همه اجزاء استفاده مي شود،: گل و میوه

هيج جزء آن سمي نيست

[pejuhesh237]

قوتش تا بيست سال باقيست در اول سيم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص241

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و شرب او قبل از سم و بعد از آن رافع ضرر آنست

و در نفع قولنجهاى صعب عجيب الفعل جهة تحليل اخلاط لزجه

و كمر و مفاصل و ورك و تقوية معده و جگر و سپرز و اعصاب مفيد

و قدر شربتش يك مثقال است

و عرق مخلّصه محلل و ملطف و رافع قولنج ريحى

و مقوى اعضاى رئيسه و موافق مبرودين است

و بعضى در تریاق فاروق قايم مقام خمر دانسته‌اند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص241

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مقدار شربت آن‏: يك مثقال با روغن زيت و چون در اول نزول آفتاب به برج حمل تا سه روز هر روز يك مثقال تخم آن را

بنوشند در آن سال هيچ سمى به خورنده آن ضرر نرساند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 730

[pejuhesh237]

و شرب او قبل از سم و بعد از آن رافع ضرر آنست

و در نفع قولنجهاى صعب عجيب الفعل جهة تحليل اخلاط لزجه

و كمر و مفاصل و ورك و تقوية معده و جگر و سپرز و اعصاب مفيد

آشامیدن آن برای رفع قولنج های سرد و رطوبی و حل کردن اخلاط لزج و تقویت معده و کبد

و طحال و اعصاب و رفع دردهای مفاصل و پشت و مفاصل تکیه گاهی مفید است.


و قدر شربتش يك مثقال است

و عرق مخلّصه محلل و ملطف و رافع قولنج ريحى

و مقوى اعضاى رئيسه و موافق مبرودين است

و بعضى در تریاق فاروق قايم مقام خمر دانسته‌اند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص241

عرق مخلصه لطیف کننده و حل کننده و مقوی اعضاء رئیسه سرد مزاجان و رافع قولنج است

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مقدار شربت آن‏: يك مثقال با روغن زيت و چون در اول نزول آفتاب به برج حمل تا سه روز هر روز يك مثقال تخم آن را

بنوشند در آن سال هيچ سمى به خورنده آن ضرر نرساند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 730

مقدار شربت آن تا یک مثقال با روغن زیتون است و اگر در اول نزول آفتاب به برج حمل تا سه روز و هر روز یک مثقال تخم آن را بنوشند

در آن سال هیچ سمی به مصرف کننده آن کاری نیست.

«الاطينى» و «لبلاب اخرش»

خوردن آن مسهل و ملين است و براى رفع عوارض كمى ويتامين C مفيد است و استعمال خارجى آن براى التيام زخم نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 143

[pejuhesh237]

.