ماء

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
ماء
بهترين آبها باران و بعد از آن آب جارى كثير المقداريست كه بر زمين پاك سرخ لون و زمين سنگدار گذرد
و بعيد المنبع و تند رفتار و سبك وزن و مشكوف و از مغرب و جنوب به طرف مشرق و شمال آيد
و آبهاى بد مانند آب نى زار و كوكردى و امثال او داخل او نشود و در آب نيل جميع اين صفات موجود است
و بعد از آن مقطر كه مانند گلاب عرق كشيده باشند
و آب قطر كه از كوزهء سفال تراوش كند
و بعد از آن آبى كه جوشانيده به نصف رسيده باشد
و آب چشمه كثير المقدار و آب كاريز و چاه است
و تفاوت همه آبها به حسب قلت و كثرت و مواضع مختلفه است
و آب خالص در دويم سرد و در نهايت مرتبهء رطوبت و ارطب از او چيزى نمی باشد
و اگر چه به سبب بساطت غذاى حيوان نمی شود وليكن نسبت به روح طبيعى و قوه ء غاذيه حكم هوا دارد
و نسبت به روح حيوانى و قوة او پس مادام كه آب به وقت مناسب و به مقدار لايق خورده شود باعث حفظ رطوبة غذا از تحليل
و ترقيق غذا و بدرقه وصول آن به اعضا و غسل عروق و نرمى بدن و تليين طبع و اعانت هضم و طبخ غذا و تبريد
و ترويح روح حيوانى در حين قصور هوا و مدر فضلات رقيقه بد نيست به عنوان مرافقت
و مضر احشاى ضعيفه بارده و امراض رطوبى و قروح و جراحات و دبيلات و قولنج است
و اكثار او و عدم مراعات وقت او مورث سستى اعضا و عصب و ضعف احشاء و هضم
و فساد رنگ رخسار و نسيان و بلادت و عروض نزلات و تهبج و ثقل حواس و گرانى بدن
و سبات و امراض بارده رطبه است
و شرط است كه قبل از انحدار غذا از معده نياشامند مگر صاحبان معده
و جگر حاره و بعد از ميوهاى تازه مورث تكون مواد آكله و امثال اوست
و بعد از جماع باعث رعشه و خدر و ضعف معده
و بعد از خواب مورث اطفاى حرارت غريزى
و شراب او ايستاده و بر روى افتاده مورث ضعف معده و عصب است
و به دستور ناشتا خوردن او مورث امراض عصب مگر در هواى بسيار گرم
و ايام طاعون و صاحبان احشاى بسيار حار كه از عدم مراعات مذكوره متضرر نگردند
و مصابرت بر تشنگى صاحبان مزاج حار را باعث دق و احتراقات است
و آب بسيار سرد مضر سينه و عصب و صاحبان سدد
و بسيار گرم او محلل رياح و موافق ماليخوليا
و آب معتدل در گرمى مسكن خارش بدن و قليل او خاسل معده است چون ناشتا بنوشند
و آب نيم گرم ملين طبع و مغثى و مفسد طعام و مورث استسقا و علل سپرز
و تصاعد بخارات به دماغ و جهة ورم حلق
و تنقیهء معده و تحريك مسهل و اذابهء بلغم و ترقيق آن
و تشنگى سوداوى و بلغمى شور و اعانت دواى مقيى مؤثر است
و آب برف و يخ موافق معده و جگر و مزاج حارة و تبهاى حاره
و مضر عصب و احشاى ضعيفه است و مصلح آبهاى بد خوردن پياز است
و جوشانيدن او با صد يك او سركه و به دستور مخلوط نمودن او با گل و خاك پاكيزه و عرق كشيدن
و در اين صورت جميع آبهاى شور و تلخ نيز شيرين میشود و مجربست
و چون شب يمانى و به دستور زاج را در آب اندازند باعث تصفيه آن است.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص236-237