لك

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

لک:به ضم لام و كاف و به فتح كاف نيز آمده به فارسى لاك و به هندى لاكهه به خفاى ها نامند

فارسی:

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

صمغ نباتی است شبيه به مر ساق گياه او پر شاخ

و گلش زرد و تخمش قريب به قرطم

و گويند شبنمی است كه بر آن نبات مى نشيند

و در آخر ميزان جمع مي كنند و بهترين او سرخ

و قوتش تا ده سال باقيست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


و از سر شاخ‏هاى بعضى اشجار برمى‏آيد و منعقد مى‏ گردد

و سرخ رنگ شبيه به توت سرخ و بعضى حبه‏هاى آن تا به قدر ليمويى و نارنج مى‏باشد

و اين را لاك خام و به هندى لاكهه جهورى نامند و از درخت سدر كه به فارسى كنار نامند

و درخت پيپل و بر و غير اينها به عمل مى‏آيد و آنچه از درخت كنار به عمل مى‏آيد بهتر است

و از طبخ لك خام در آب و اخذ آب آن انواع رنگهاى سرخ به عمل مى ‏آيد و هر يك را نامى

و آنچه از آب مطبوخ آن به انعقاد به عمل مى‏آورند به هندى گلال‏

به كاف عجمى نامند و آنچه آب آن را در پنبه گرفته اقراص نازك ساخته خشك مى‏نمايند

به فارسى كتاد و به هندى التاومهاور نيز گويند و ثفل لاك مطبوخ آب گرفته را ورقهاى نازك مى‏سازند

و آن را به هندى چپرا و به شيرازى دوس مى ‏نامند

و بهترين آن و مستعمل در طب سرخ شفاف صافى تازه خام غير مطبوخ مغسول آن است

زيرا كه مغسول آن در بعضى مواد بهتر از غير مغسول است است و اين در غير طب مستعمل .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 706

[pejuhesh237]

.صمغ نباتى است كه در مملكت هند و بنگاله به هم مى ‏رسد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 706

[pejuhesh237]

و ثقل او را زرگران در استحكام چيزها استعمال می نمايند

و معروف بر موز زرگرانست در غايت قبض کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233

[pejuhesh237]

باقيست در دويم گرم و در سیم خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در اول گرم و در دويّم خشك نيز گفته‏اند و مغسول آن الطف و غير مغسول آن اقوى کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 707

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مستعمل در طب مغسول اوست

و طريق شستن او در دستورات اول مذكور است

و او مقوى جگر و احشا و مفتح سدهء سپرز و جگر

و جالى آثار و محلل اورام و منقى اخلاط بارده

و بالخاصية لاغر كنندهء بدن و جهة استسقاى لحمى و زقى و فالج و يرقان

و خفقان و سرفه و ربو و فالج و ضعف گرده و ساير اعضا نافع

و مضر سپرز و مصلحش مصطكى و قدر شربتش تا يك مثقال

و بدلش در تفتيح دو ثلث اوريوند و نيم وزن او اسارون و ربع آن طباشير است

و از خواص اوست كه چون هر روز يك دانگ را با سركه تا چهل يوم بنوشند به غاية لاغر كند

و چيزى در اين امر باو نمیرسد اگر سه چهار مثقال او را در سه چهار روز
با سركه بنوشند به دستور همين اثر دارد

و رنگ او مخصوص پشم و ابريشم است به خلاف پنبه و غير آن كه رنگ نمی كند

و بايد ابريشم و پشم را(+در آب) مطبوخ او با طرطير كه صاف كرده باشند

يك شب به آتش نرم بجوشانند و طرطير بايد پنج جزو و لاك صد جزو باشد والا بدون طرطير تاثير ندارد

و چون اشنان سبز را يك شبانه روز در آب بخيسانند

پس لك را اضافه نموده به آتش بجوشانند

تا درد و صاف او جدا شده آب اشنان سرخ و درخشنده گردد

پس لطيف صاف او را با صمغ عربى جمع نمايند

و در نوشتن و امثال او بهتر از شنجرفست و شرب او در قطع خون حيض از مجرباتست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

جالى و محلل و منقى اخلاط و حابس

و آشاميدن يك دانگ تا دو دانگ مغسول آن با شير بز تازه دوشيده به قدر سى مثقال جهت حبس نفث الدم مجرب.

و در غايت قبض است آشاميدن آن در قطع حيض از مجربات و طريق غسل آنست كه بگيرند لك خالص از چوب و خاشاك صافى خام را

و در هاون نرم بكوبند و آبى كه ريوند چينى و بيخ اذخر در آن جوشانيده باشند اندك اندك بر آن ريزند

و به آهستگى بمالند تا يكسان گردد پس در پارچه حريرى بريزند و بمالند و آنچه در آن بماند باز به دستور با آب مذكور بسايند

و از حرير بگذرانند و همچنين تا ديگر چيزى از لك نماند

پس آن آبهاى مخلوط به لطيف لك را بگذارند تا ته نشين گردد آب بالاى آن را بريزند

و خشك نموده سوده بكار برند و نيز دستور غسل آن در مقدمه مذكور شد

و در قرابادين كبير نيز و دواء اللك نسخ متعدده و سفوفات و اقراص آن نيز ذكر يافت .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 707

[pejuhesh237]

و مستعمل در طب مغسول اوست

و طريق شستن او در دستورات اول مذكور است

و او مقوى جگر و احشا و مفتح سدهء سپرز و جگر

و جالى آثار و محلل اورام و منقى اخلاط بارده

و بالخاصية لاغر كنندهء بدن و جهة استسقاى لحمى و زقى و فالج و يرقان

و خفقان و سرفه و ربو و فالج و ضعف گرده و ساير اعضا نافع

و مضر سپرز و مصلحش مصطكى و قدر شربتش تا يك مثقال

و بدلش در تفتيح دو ثلث اوريوند و نيم وزن او اسارون و ربع آن طباشير است

و از خواص اوست كه چون هر روز يك دانگ را با سركه تا چهل يوم بنوشند به غاية لاغر كند

و چيزى در اين امر باو نمیرسد اگر سه چهار مثقال او را در سه چهار روز
با سركه بنوشند به دستور همين اثر دارد

و رنگ او مخصوص پشم و ابريشم است به خلاف پنبه و غير آن كه رنگ نمی كند

و بايد ابريشم و پشم را(+در آب) مطبوخ او با طرطير كه صاف كرده باشند

يك شب به آتش نرم بجوشانند و طرطير بايد پنج جزو و لاك صد جزو باشد والا بدون طرطير تاثير ندارد

و چون اشنان سبز را يك شبانه روز در آب بخيسانند

پس لك را اضافه نموده به آتش بجوشانند

تا درد و صاف او جدا شده آب اشنان سرخ و درخشنده گردد

پس لطيف صاف او را با صمغ عربى جمع نمايند

و در نوشتن و امثال او بهتر از شنجرفست و شرب او در قطع خون حيض از مجرباتست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص233


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

جالى و محلل و منقى اخلاط و حابس

و آشاميدن يك دانگ تا دو دانگ مغسول آن با شير بز تازه دوشيده به قدر سى مثقال جهت حبس نفث الدم مجرب.

و در غايت قبض است آشاميدن آن در قطع حيض از مجربات و طريق غسل آنست كه بگيرند لك خالص از چوب و خاشاك صافى خام را

و در هاون نرم بكوبند و آبى كه ريوند چينى و بيخ اذخر در آن جوشانيده باشند اندك اندك بر آن ريزند

و به آهستگى بمالند تا يكسان گردد پس در پارچه حريرى بريزند و بمالند و آنچه در آن بماند باز به دستور با آب مذكور بسايند

و از حرير بگذرانند و همچنين تا ديگر چيزى از لك نماند

پس آن آبهاى مخلوط به لطيف لك را بگذارند تا ته نشين گردد آب بالاى آن را بريزند

و خشك نموده سوده بكار برند و نيز دستور غسل آن در مقدمه مذكور شد

و در قرابادين كبير نيز و دواء اللك نسخ متعدده و سفوفات و اقراص آن نيز ذكر يافت .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 707

[pejuhesh237]

.