وسمه است برى و بستانى می باشد
و كتم غير برگ نيل است چه گياه نيل شبيه است به گياه كتان و ساق نيل مجوفست
و برگ وسمه شبيه به برگ مورد
و ساقش غير مجوف و ثمرش به قدر فلفلى و بعد از رسيدن سياه می شود
و شاخهاى او انبوه تر از شاخهاى نيل و برگش از آن عريضتر و درازتر می باشد
و بعضى برگ نيل را وسمه دانسته‌اند و خلاف واقع است .
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص216
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:و گفته اند شرط است كه برگ آن را صبح چيده به يك آفتاب خشك نمايند و نرم كرده در شيشه محفوظ نمايند كه هوا بدان نرسد
زيرا كه اگر شب نيم خشك بماند و روز ديگر با آفتاب خشك نمايند رنگ آن ضايع مى‌گردد
و ملا سديد كازرونى در شرح موجز در مسودات شعر نوشته كه وسمه هندى جيّد تازه در تخضيب و تطويس بهتر از وسمه كرمانى است
و وسمه كرمانى تخضيب آن كمتر و ليكن رنگ آن ديرتر مىماند و تخضيب آن مايل به سياهى است به رنگ موى و طاوسيت بسيار ندارد.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 657گياهى است دوساله كه از برگ آن مادۀ آبى‌رنگ سير به نام وسمه گرفته مى‌شود.
بلندى آن ١١٠ - ٩٠ سانتى‌متر، برگهاى آن كمانى و به‌طور گروهى است.
قسمت پايين برگها نازك و سفيد شده و به شكل دمبرگ ضخيم گوشتى درآمده و به ساقه متصل مى‌شود.
قسمت بالاى برگ بيضى دندانه‌دار براق و سبزرنگ است.
گلهاى آن زرد، ميوۀ آن خورجينك كوتاه و سياه‌رنگ و ريشۀ آن عمودى و كمى ضخيم مى‌باشد.
اين گياه خاكهاى سبك قابل نفوذ را دوست دارد.
تكثير آن معمولا از طريق كاشت بذر آن در بهار روى خطوطى به فاصلۀ ٣٠ - ٢۵ سانتى‌متر انجام مى‌گيرد،
رشد آن تا تيرماه خيلى بطئى است ولى از آن به بعد سريع مى‌شود.
برگهاى آن را ۵ - ۴ بار در سال وقتى كه به قدر كافى ضخيم و براق و چرب باشد، برداشت مى‌كنند
و از خمير برگها وسمه به دست مى‌آيد.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 287
ارسال شده در: جمعه ژانويه 18, 2013 4:28 pm