حیات اعلی

بسم الله الرحمان الرحیم

شبيه به درخت خرما و برگش صلب و قوى و نرم و طويل و سر برگها تند

و ثمرش مانند غلافى و در غلافى چهار عدد دانه شبيه به دانه خرنوب

و شكوفه او مانند شكوفه خرما و به غايت خوشبو و او را كبوره نامند

و بعد از شكفتن در روغنها پرورش مي دهند و مسمى به دهن الكادى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-213-214


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

نباتى است كثير الوجود و درخت آن فى الجمله شبيه به درخت نخل و كوتاه‏تر از آن و پراكنده و غير موزون

و ساق و شاخ‏هاى آن پر گره و خاردار و پيچيده و بر روى زمين و برگ‏هاى آن باريك بلند از برگ نخل و نارجيل بلندتر

و عريض‏تر و نرم‏تر و اطراف آن مشرف و خاردار مانند دندانه‏هاى اره و باريكتر از آن مانند خار

و دور دور از هم و در زيربادات از برگ آن مانند آنكه از برگ نخل فروش و جاى نماز و غيره مى‏ بافند نيز مى‏بافند نرم‏تر و بهتر مى‏باشد

و گل آن كه طلع نامند شبيه به ذرت بزرگ يعنى خندروس با برگهاى توبرتو و اطراف برگها نيز خاردار

و رنگ آن سفيد مايل به زردى و خوشبو خصوص برگهاى درونى كه سفيدتر و لطيف‏تر و خوشبوتر است

و در وسط آن خوشه‏اى مانند خوشه كفرا و بسيار نرم‏تر از آن و پر گرد و آن گرد و جرم خوشه آن نيز بسيار خوشبو

و گل نوع كوچك آن كه كتيكى نامند كوچك‏تر و خوشبوتر و لطيف‏تر

از كبير و در اسد و سنبله گل مى ‏كند و تا ميزان مى‏ماند و از برگ گل آن عرق مى‏كشند مانند عرق گلهاى ديگر

و آن عرق خوشبو فى الجمله شبيه به بوى بيدمشك مى‏باشد در اول وهله تندتر و اندك با حدت خصوص مكرر آن

و عطر آن نيز بسيار خوشبو و لذيذ مى‏باشد و چون دهنيت چندان ندارد با براده صندل

و يا با عطر صندل ضم مى ‏نمايند كه برگ آن را با براده صندل عرق مى‏ كشند

و عطر آن را از روى عرق بعد از سرد شدن مى‏گيرند و باز آن عطر را در ته قابله و مشربه مى‏ريزند

و بر آن عرق گل تازه مى ‏كشند و عطر آن را از روى عرق برمى ‏دارند و همچنين هر چند زيادتر تكرار نمايند خوشبوتر مى‏ گردد

و يا آنكه اولًا عطر صندل را در ته قابله مى‏ريزند و بر آن عرق گل كاذى مى ‏كشند

و عطر آن را برمى ‏دارند و به دستور تكرار عمل مى‏ نمايند و شراب برگ گل آن كه در آب جوش مى‏ دهند

و ماليده آب آن را با قند به قوام مى‏آورند نيز خوشبو مى ‏باشد

و شراب آب بيخ و تنه تازه آن و يا خشك نيم‏كوفته در آب خيسانيده آن را با شكر و يا قند به قوام مى‏ آورند

و آن را ثمرى مى‏ باشد شبيه به انناس در شكل و ظاهر آن صيقلى و باطن آن خشبى و غير مأكول .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 647

و در حوالى عمان و يمن كثير الوجود کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-213-214

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و هند و دكهن و بنگاله و زيربادات.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 647

.

و كادى در آخر دويم گرم و خشك

و نزد بعضى معتدل کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-213-214

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

.

و مقوى بدن و حواس و با تفريح

و رافع خفقان و اعيا و ماشرا و بثور جگر و مسكن دردهاى صعب

و شربت ان كه چوب آن را كوبيده بجوشانند

و آب آن را با شكر به قوام آورند جهة آبله و حصبه بهترين ادويه است

و اهل هند را اعتقاد انكه چون شربت كدر را بنوشند زياده بر نه عدد آبله بر نمى آيد

و خاكستر آن را جهة التيام زخمها مجرب دانسته‌اند

و دانه او مقوى دل و معده و جگر و رب كدر قويتر از دانه او

و بدلش به وزن او صندل سرخ و مثل او بقم.

و شكوفه او : بعد از شكفتن در روغنها پرورش مي دهند و مسمى به دهن الكادى

و جهة درد كمر و مفاصل و رياح و جذام نافعست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-213-214

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اهل هند را عقيده آنست كه در موسم آبله هر كه آبله برنياورده باشد چند روز متوالى عرق

و يا شربت آن را و يا هر دو را با هم بياشامند آبله برنياورد و اگر برآورد چند دانه تا به هشت نه دانه و شايد اين مبالغه باشد

و ليكن مخفف عوارض آنست خصوصاً كه با عرق نيلوفر و خبّه سنگشو نموده بنوشند و در ايام ظهور آبله نيز موثر است

و رب آن نيز جهت امراض مذكوره نافع و دهن آن مقوى حواس و مفرح و سرور آورنده و مانع اعيا و رافع خفقان

و مستحكم كننده اعضا شرباً و شمّاً و تمريخاً كه شكوفه آن را قبل از آنكه خوب شكفته گردد در روغن كنجد اندازند.

و تا چهل روز در آفتاب گذارند و در بين اگر دو سه مرتبه شكوفه آن را تبديل نمايند مانند روغن گل و بابونه اقوى مى‏ گردد

و ذرور آن در گوش اطفال مسكن درد آن و التيام دهنده قروح و مجفف رطوبات مستخرج از آن و در فرج باعث نرمى و خشكى و تنگى آن.

و رب و شراب آن به انحاى عرق و عطر آن در قرابادين كبير ذكر يافت.

صاحب اختيارات بديعى نوشته كه در گرمسيرات شيراز درخت كدر بسيار است و آن را گل كبدى نامند.

بوى بسيار خوش دارد تا به حدى كه جامه‏اى كه بوى آن بگيرد و تا ريزيده گردد بوى از آن زايل نشود و الله اعلم شايد او را شبه شده باشدکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 648

و مقوى بدن و حواس و با تفريح

و رافع خفقان و اعيا و ماشرا و بثور جگر و مسكن دردهاى صعب

و شربت ان كه چوب آن را كوبيده بجوشانند

و آب آن را با شكر به قوام آورند جهة آبله و حصبه بهترين ادويه است

و اهل هند را اعتقاد انكه چون شربت كدر را بنوشند زياده بر نه عدد آبله بر نمى آيد

و خاكستر آن را جهة التيام زخمها مجرب دانسته‌اند

و دانه او مقوى دل و معده و جگر و رب كدر قويتر از دانه او

و بدلش به وزن او صندل سرخ و مثل او بقم.

و شكوفه او : بعد از شكفتن در روغنها پرورش مي دهند و مسمى به دهن الكادى

و جهة درد كمر و مفاصل و رياح و جذام نافعست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-213-214

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و اهل هند را عقيده آنست كه در موسم آبله هر كه آبله برنياورده باشد چند روز متوالى عرق

و يا شربت آن را و يا هر دو را با هم بياشامند آبله برنياورد و اگر برآورد چند دانه تا به هشت نه دانه و شايد اين مبالغه باشد

و ليكن مخفف عوارض آنست خصوصاً كه با عرق نيلوفر و خبّه سنگشو نموده بنوشند و در ايام ظهور آبله نيز موثر است

و رب آن نيز جهت امراض مذكوره نافع و دهن آن مقوى حواس و مفرح و سرور آورنده و مانع اعيا و رافع خفقان

و مستحكم كننده اعضا شرباً و شمّاً و تمريخاً كه شكوفه آن را قبل از آنكه خوب شكفته گردد در روغن كنجد اندازند.

و تا چهل روز در آفتاب گذارند و در بين اگر دو سه مرتبه شكوفه آن را تبديل نمايند مانند روغن گل و بابونه اقوى مى‏ گردد

و ذرور آن در گوش اطفال مسكن درد آن و التيام دهنده قروح و مجفف رطوبات مستخرج از آن و در فرج باعث نرمى و خشكى و تنگى آن.

و رب و شراب آن به انحاى عرق و عطر آن در قرابادين كبير ذكر يافت.

صاحب اختيارات بديعى نوشته كه در گرمسيرات شيراز درخت كدر بسيار است و آن را گل كبدى نامند.

بوى بسيار خوش دارد تا به حدى كه جامه‏اى كه بوى آن بگيرد و تا ريزيده گردد بوى از آن زايل نشود و الله اعلم شايد او را شبه شده باشدکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 648

.