كياكو

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم.

[pejuhesh237]

كياكو: به فتح كاف عجمى و ياى مثناة تحتانيه و الف و ضم كاف و واو.


فارسی:

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

از ادويه جديده است كه از ارض جديد مى‏آورند قريب به پنجاه شصت سال مى‏شود كه بر منافع آن مطلع گشته‏اند

و آن چوبى است جوزى رنگ بسيار صلب و ريشه‏هاى آن به خلاف ريشه چوب‏هاى اشجار ديگر مطول نيست بلكه مورب

و صف به صف از يمين به يسار و از يسار به يمين رفته كه گويا ريشه‏هاى بعضى صفها ريشه‏هاى بعضى صف ديگر را

به زواياى حاده در طول و منفرجه در عرض تقاطع نموده و طعمى غالب ندارد

و رايحه قوى نيز و به جهت صلابت گويى مسطح وسط غرغره‏ها مراكب و جهازات و كشتيها را كه به زبان فرنگى كپى نامند

خواه بزرگ و خواه كوچك كه بدان ريسمان‏ها و پرده‏ها و آلات مراكب و جهازات و اشياء و احمال

و اثقل را بالا مى‏كشند و فرود مى‏آورند در حمل و ثقل اكثر از آن چوب ساخته از ارض جديد مى‏آورند

و كهنه و شكسته آنها را در اكثر بنادر مى‏فروشند

و اطبا و داكتران ايشان و غير ايشان خريده و براده نموده استعمال مى‏نمايند

و بهترين آن تازه نو آنست و كهنه مدتها آب و هوا و آفتاب بدان رسيدن بسيار ضعيف الاثر و قوّت آن تا مدتى مى ‏ماند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 688

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

يحتمل كه تا اول دويّم گرم و در سيّم خشك باشد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 688

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

ملطف و محلل و جالى و مصلح اخلاط محترقه و مجفف قوى و جهت اكثر امراض بلغميه و سوداويه و دمويه فاسده

مانند فالج و استرخا و اوجاع مفاصل و عرق النساء و نقرس و جذام و اقسام آتشك و قروح خبيثه و امثال اينها نافع

و مجرب بلكه در اقسام آتشك و قروح خبيثه از چوب چينى و عشبه مغربيه اقوى است

لهذا فرنگان در اين اوقات چوب چينى صرف و همچنين عشبه مغربيه را به تنهايى بدون كياكو استعمال نمى‏نمايند

بلكه هر سه را با هم به تنهايى و يا با ادويه مناسبه ديگر به طريق نقوع بيشتر بكار مى‏برند

به خلاف مطبوخ كه كم مستعمل دارند بلكه شنيده نشد

و بهترين طرق استعمال آن كه مكرر به تجربه رسيده آنست كه بگيرند چوب آن را و به سوهان براده نموده


و با چهار وزن آن چوب اعلى نيز براده نموده و در پنج وزن هر دو عرق قندى دوآتشه بلكه سه‏ آتشه تند بخيسانند

و در ظرف چينى و يا شيشه ضخيم و سر آن را خوب مسدود نمايند كه مطلقاً بخار آن بيرون نرود

و در آفتاب گذارند تا چهل روز و در بين برهم مى‏زده باشند تا خوب گداخته و مضمحل گردد

و هر چند آن عرق تندتر باشد و بهتر زودتر گداخته مى‏گردد پس صاف نموده در شيشه‏ها كنند

و سر آن را بسته در جاى سرد نگاه دارند بلكه در ايام گرما ميان رمل گذارند تا شيشه را نشكند

و رنگ اين كه خوب به عمل آمده باشد سرخ ياقوتى صاف شفاف مى‏باشد

و علامت كمال جودت و خوبى آن آنست كه چون قدرى از آن را در پياله كنند و بر آن آب ريزند تمام آن به رنگ شير سفيد گردد

و اگر آب نيم رنگ گردد خوب ساخته نشده و ضعيف العمل است

و عند الحاجت در امزجه متوسطه و امراض ضعيفه از يك توله تا يك و نيم توله هر روز ناشتا تا بيست و يك روز

و در امزجه و امراض متوسطه روزى دو توله تا بيست و يك روز يا سى روز و در امزجه قويه

و امراض شديده دو توله تا دو و نيم توله نهايت سه توله تا سى و يك روز نهايت پنجاه روز بنوشند

بعون الله تعالى در عشره دويّم و الا سيّم نفع بيّن ظاهر مى‏گردد

و اگر جروح و قروح باشد هر نوع كه بود رو به خشكى مى‏آورد و بعضى خشك مى‏گردد و خشكريشه مى‏بندد

و در عشره چهارم و پنجم بالكل زايل مى‏گردد

اگر به جاى عرق قندى در عرقهاى مناسبه ديگر مانند عرق گاوزبان و شاهتره و بادرنجبويه

و امثال اينها به طريق نقوع چوب چينى بخيسانند و بنوشند نيز خوب است

اما بايد كه غذا در آن ايام چلاو بى‏نمك با شير باشد و چيزى ديگر نخورد

و به جاى آب نيز شير نيم‏گرم بياشامند و بعضى اوقات كباب و قليه و يخنى با نان يا چلاو و پلاو نيز مى‏تواند خورد

و ليكن بايد كه همه بى‏نمك باشد و از هوا و اعراض نفسانيه و جسمانيه

و حركات آن هر دو و جماع و اكل حبوب و بقول و حموضات و آب سرد و نمك و غيرها اجتناب نمايند

و بالجمله در امر پرهيز به دستورى است كه در چوب چينى به تفصيل در قرابادين كبير ذكر يافت

چه در بين و چه در بعد از فراغ و همچنين بايد كه بعد از تنقيه تام بدن از اخلاط فاسده از فصد و مسهل و قى و غيرها چه در ابتدا

و چه در بين استعمال نمايند تا منتفع گردند و متضرر نشوند

و در فصل زمستان در هند و بنگاله استعمال آن اولى است از فصول ديگر.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 688

[pejuhesh237]

ملطف و محلل و جالى و مصلح اخلاط محترقه و مجفف قوى و جهت اكثر امراض بلغميه و سوداويه و دمويه فاسده

مانند فالج و استرخا و اوجاع مفاصل و عرق النساء و نقرس و جذام و اقسام آتشك و قروح خبيثه و امثال اينها نافع

و مجرب بلكه در اقسام آتشك و قروح خبيثه از چوب چينى و عشبه مغربيه اقوى است

لهذا فرنگان در اين اوقات چوب چينى صرف و همچنين عشبه مغربيه را به تنهايى بدون كياكو استعمال نمى‏نمايند

بلكه هر سه را با هم به تنهايى و يا با ادويه مناسبه ديگر به طريق نقوع بيشتر بكار مى‏برند

به خلاف مطبوخ كه كم مستعمل دارند بلكه شنيده نشد

و بهترين طرق استعمال آن كه مكرر به تجربه رسيده آنست كه بگيرند چوب آن را و به سوهان براده نموده


و با چهار وزن آن چوب اعلى نيز براده نموده و در پنج وزن هر دو عرق قندى دوآتشه بلكه سه‏ آتشه تند بخيسانند

و در ظرف چينى و يا شيشه ضخيم و سر آن را خوب مسدود نمايند كه مطلقاً بخار آن بيرون نرود

و در آفتاب گذارند تا چهل روز و در بين برهم مى‏زده باشند تا خوب گداخته و مضمحل گردد

و هر چند آن عرق تندتر باشد و بهتر زودتر گداخته مى‏گردد پس صاف نموده در شيشه‏ها كنند

و سر آن را بسته در جاى سرد نگاه دارند بلكه در ايام گرما ميان رمل گذارند تا شيشه را نشكند

و رنگ اين كه خوب به عمل آمده باشد سرخ ياقوتى صاف شفاف مى‏باشد

و علامت كمال جودت و خوبى آن آنست كه چون قدرى از آن را در پياله كنند و بر آن آب ريزند تمام آن به رنگ شير سفيد گردد

و اگر آب نيم رنگ گردد خوب ساخته نشده و ضعيف العمل است

و عند الحاجت در امزجه متوسطه و امراض ضعيفه از يك توله تا يك و نيم توله هر روز ناشتا تا بيست و يك روز

و در امزجه و امراض متوسطه روزى دو توله تا بيست و يك روز يا سى روز و در امزجه قويه

و امراض شديده دو توله تا دو و نيم توله نهايت سه توله تا سى و يك روز نهايت پنجاه روز بنوشند

بعون الله تعالى در عشره دويّم و الا سيّم نفع بيّن ظاهر مى‏گردد

و اگر جروح و قروح باشد هر نوع كه بود رو به خشكى مى‏آورد و بعضى خشك مى‏گردد و خشكريشه مى‏بندد

و در عشره چهارم و پنجم بالكل زايل مى‏گردد

اگر به جاى عرق قندى در عرقهاى مناسبه ديگر مانند عرق گاوزبان و شاهتره و بادرنجبويه

و امثال اينها به طريق نقوع چوب چينى بخيسانند و بنوشند نيز خوب است

اما بايد كه غذا در آن ايام چلاو بى‏نمك با شير باشد و چيزى ديگر نخورد

و به جاى آب نيز شير نيم‏گرم بياشامند و بعضى اوقات كباب و قليه و يخنى با نان يا چلاو و پلاو نيز مى‏تواند خورد

و ليكن بايد كه همه بى‏نمك باشد و از هوا و اعراض نفسانيه و جسمانيه

و حركات آن هر دو و جماع و اكل حبوب و بقول و حموضات و آب سرد و نمك و غيرها اجتناب نمايند

و بالجمله در امر پرهيز به دستورى است كه در چوب چينى به تفصيل در قرابادين كبير ذكر يافت

چه در بين و چه در بعد از فراغ و همچنين بايد كه بعد از تنقيه تام بدن از اخلاط فاسده از فصد و مسهل و قى و غيرها چه در ابتدا

و چه در بين استعمال نمايند تا منتفع گردند و متضرر نشوند

و در فصل زمستان در هند و بنگاله استعمال آن اولى است از فصول ديگر.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 688

[pejuhesh237]

.