فاوانیا

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

فاوانیا

فارسی: به فتح فا و الف و فتح واو و الف و كسر نون و فتح يا و الف آن را عود الريح

و به سريانى كهبانا و كهبنا نيز و نزد اهل مغرب معروف به عود الحمير است.

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بيخ نباتيست كمتر از زرعى و پر شعبه به نبات زردك و بيخش(+یک عدد)

و به قدر شبرى و به سطبرى انگشتى

و چون بشكنند دو خط صلیبى از جوف از مشاهده كرد

و لهذا آن را عود الصليب نامند

و قسم مادهء شخ او را هفت هشت عدد

و شبيه به بلوط و جوف او بيخط

صليبى و ساقش مثل كرفس برى

و گلش بنفش مايل به سياهى و غلاف ثمرش شبيه به غلاف بادام

و دانهاى او مانند دانهء انار بسيار سرخ و وسط دانها سياه و مايل به بنفشى

و با قبض و تلخى

و از مطلق فاواينا قسم نر اوست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –191-192

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

اكثرى تصريح نموده‏ اند كه فاوانيا عود الصليب است

و مولانا نفيس در معالجه صرع در شرح موجز قرشى گفته به تحقيق غلط كرده كسى كه فاوانيا را عود الصليب دانسته

از جهت مشابهت بيخ و برگ هر دو با هم و ليكن فرق ميان هر دو را بيان نكرده

و بعضى گفته نر آن را چون در جوف آن خطوط صليبى است عود الصليب

و ماده آن را كه ندارد فاوانيا خوانند و اين اصح اقوال است

و شيخ الرئيس (ره) در مفردات قانون هر يك را از عود الصليب و فاوانيا را جدا جدا ذكر فرموده

و نيز فرق بيّنى بينهما ذكر نكرده و در عود الصليب ماهيت آن را به تفصيل ذكر نموده

و نوشته كه ديسقوريدوس گمان كرده كه عود الصليب چيزى است كه بعضى مردم آن را ذو الاصابع ناميده‏اند

و بعضى ديگر عليسى به معنى حلوة الريح

و آن نباتى است كه ساق آن به قدر دو شبر و متشعب به شعبه‏هاى بسيار و نر و ماده مى‏ باشد.

برگ نر آن شبيه به برگ شاه‏بلوط

و در فاوانيا نوشته كه آن نر و ماده مى ‏باشد نر آن بيخهاى سفيد به سطبرى انگشتى است

و چون آن را بخايند ظاهر مى‏گردد از آن بعد از يك ساعت اندك حلاوتى با قبوضتى در طعم و ماده آن كثير الشعبه

و بعضى گفته كه براى امراض مردان نر آن و براى زنان خصوص امراض رحم ايشان ماده انسب است.. .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص -584-583

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قوتش تا هفت سال باقيست

و در آخر دويم گرم و خشك است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –191-192

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

طبيعت آن‏: گرم و خشك در سيّم و بعضى تا سيّم و بعضى مايل به اعتدال دانسته‏ اند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 584

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و تصريح نموده اند كه چون آفتاب در ميزان بوده او را بغير آلت آهنى قطع كنند

آثار او بالخاصية مؤثر است

و الا منحصر است در افعال مزاجى

و انچه با خطوط صليبى باشد در خواص او بهتر از زمرد دانسته‌اند

و محلل رياح غليظه و مدر حيض و ملطف

و مفتح و مجفف و با قوة قابضه و مقوى جگر و گرده

و جهة صرع بغايت نافع حتى تعليق او

و مطبوخ او در شراب حابس اسهال او

شراب او با شراب مسكن درد معده

و بخور او جهة اكثر امراض دماغى مفيد

و ضماد او جهة صرع و ضربه و سقطه و رفع آثار بشره

و نقرس نافع و مضر معده

و مصلحش كثيرا و شربتش يك مثقال و بدلش در صرع زمرد است

و در ساير امراض زراوند مدحرج و تخم او مخرج اخلاط لزجه

و حابس حيض و نفث الدم

و جهة فالج و رعشه و صرع و جنون و وسواس

و تا پانزده عدد او با شراب قابض جهة نزف الدم رحم

و درد و سوزش معده و سنگ مثانه اطفال

و با ماء العسل جهة كابوس و صرع

و بخور ثمر او جهة صرع و جنون

و تعليق او جهة رفع فزع اطفال

و سعوط روغن ثمر او جهة صرع مفيد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –191-192


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

خوردن آن به تنهايى جهت لذع معده و وجع آن.

آشاميدن آن مقدار يك بادام جهت تنقيه رحم از فضول طمثى و ادرار طمث و وجع گرده و مثانه و رحم و يرقان

و آشاميدن مطبوخ آن با شراب حابس و عاقل بطن و آشاميدن سرخ آن ده دوازده دانه با شراب اسود قابض و حابس و قاطع نزف الدم رحم

و ده عدد حب آن با شراب عسلى جهت اختناق رحم عارض از وجع رحم

و چون صبيان را در ابتداى حدوث حصات بياشامانند دفع نمايد و ديگر حصات عارض ايشان نگردد

و نوشته كه يهودى گفته تدخين ثمر آن جهت مجانين و مصروعين نافع و زايل كننده آن

و به دستور خوردن ثمر آن با گلقند شديد النفع و نوشته كه گمان من آنست كه اين نفع در فاوانياى رومى باشد نه هندى

آشاميدن مطبوخ آن با اشربه قابضه عفصه مانع انصباب مواد است به معده

و آشاميدن تخم آن مقوى معده و مسكن وجع و لذع آن و بيخ آن مفتح سدد و جهت يرقان نافع. چون با شير و مدرات بياشامند ادرار بول و حيض نمايد.

آشاميدن بيست و پنج دانه تخم آن با ماء العسل يا با شراب جهت اختناق رحم و وجع آن و كابوس و دوازده دانه آن جهت قطع نزف الدم مفيد

و چون زنان صاحب نفاس مقدار يك بادام از بيخ آن را بخورند تنقيه نمايد فضول نفاسيه ايشان را به ادرار و به دستور جهت وجع گرده و مثانه آورد

طلا و غمره آن در جلاى آثار سياهى بشره مؤثر

آشاميدن آن جهت نقرس نافع و به دستور ضماد آن و ديگران نيز ماهيت آن را مانند آنچه شيخ از ديسقوريدوس بيان كرده نوشته ‏اند

افعال و خواص آن‏: آشاميدن بيخ آن به قدر يك درم در شراب عفص با شكر شيرين كرده

يا با مشروب شيرين ديگر جهت صرع و رعشه و لقوه و ام الصبيان

و اكثر امراض سر و تفتيح سدد و يرقان و درد گرده و مثانه و ادرار طمث و نقرس مفيد

و تخم آن مخرج اخلاط لزجه و جهت فالج و رعشه و صرع و جنون و وسواس و تقويت معده و تسكين اوجاع آن

و استشمام بيخ كوبيده در صره بسته آن جهت صرع و ضربه و سقطه

و طلاى آن جهت دفع آثار سياهى بشره و نقرس و تدهين بيخ و ثمر آن جهت صرع و اكثر امراض مؤثر

و تعليق ثمر آن در قلاده اطفال و مسافرين و در بيابانها و صحراها باعث مأمونى است از آفات

و سعوط ثمر آن كه حب آنست به تنهايى و يا با مشك و زعفران جهت صرع و ام الصبيان

و در خواص نر آن را بهتر از زمرد دانسته‏ اند به تخصيص كه چون آفتاب در برج ميزان باشد و به غير آلت آهنى قلع كنند

جهت آنكه گفته‏ اند اگر به آهن قلع نمايند عمل آن باطل مى‏گردد

و صاحب شفاء السقام نوشته كه استاد من گفت بايد كه با مس يا غير آن قلع نمايند نه به آهن به همان جهت و تعليق نر صليبى آن كه با شروط مذكور اخذ كرده

و در پارچه زردى بسته و حايض آن را مس نكرده باشد جهت عسر ولادت و دفع سحر و هيبت در نظرها مجرب دانسته‏اند

و گويند در خانه‏اى كه عود الصليب باشد در آن خانه جن و جانوران گزنده داخل نشوند و گفته‏ اند اگر دو مثقال از نقره و طلا را در هم بگدازند

و صفحه ساخته و چهار عدد تخم آن را در آن پيچند و با خود دارند جهت صرع بليغ النفع است هر چند صرع كهنه و ده بيست سال بر آن گذشته باشد

و اگر در زير فرش دو كس كه با هم دشمنى داشته باشند گذارند و قمر با زهره متصل در تثليث باشد ميان آن هر دو الفت به هم رسد.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 584

[pejuhesh237]

و تصريح نموده اند كه چون آفتاب در ميزان بوده او را بغير آلت آهنى قطع كنند

آثار او بالخاصية مؤثر است

و الا منحصر است در افعال مزاجى

و انچه با خطوط صليبى باشد در خواص او بهتر از زمرد دانسته‌اند

و محلل رياح غليظه و مدر حيض و ملطف

و مفتح و مجفف و با قوة قابضه و مقوى جگر و گرده

و جهة صرع بغايت نافع حتى تعليق او

و مطبوخ او در شراب حابس اسهال او

شراب او با شراب مسكن درد معده

و بخور او جهة اكثر امراض دماغى مفيد

و ضماد او جهة صرع و ضربه و سقطه و رفع آثار بشره

و نقرس نافع و مضر معده

و مصلحش كثيرا و شربتش يك مثقال و بدلش در صرع زمرد است

و در ساير امراض زراوند مدحرج و تخم او مخرج اخلاط لزجه

و حابس حيض و نفث الدم

و جهة فالج و رعشه و صرع و جنون و وسواس

و تا پانزده عدد او با شراب قابض جهة نزف الدم رحم

و درد و سوزش معده و سنگ مثانه اطفال

و با ماء العسل جهة كابوس و صرع

و بخور ثمر او جهة صرع و جنون

و تعليق او جهة رفع فزع اطفال

و سعوط روغن ثمر او جهة صرع مفيد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –191-192


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

خوردن آن به تنهايى جهت لذع معده و وجع آن.

آشاميدن آن مقدار يك بادام جهت تنقيه رحم از فضول طمثى و ادرار طمث و وجع گرده و مثانه و رحم و يرقان

و آشاميدن مطبوخ آن با شراب حابس و عاقل بطن و آشاميدن سرخ آن ده دوازده دانه با شراب اسود قابض و حابس و قاطع نزف الدم رحم

و ده عدد حب آن با شراب عسلى جهت اختناق رحم عارض از وجع رحم

و چون صبيان را در ابتداى حدوث حصات بياشامانند دفع نمايد و ديگر حصات عارض ايشان نگردد

و نوشته كه يهودى گفته تدخين ثمر آن جهت مجانين و مصروعين نافع و زايل كننده آن

و به دستور خوردن ثمر آن با گلقند شديد النفع و نوشته كه گمان من آنست كه اين نفع در فاوانياى رومى باشد نه هندى

آشاميدن مطبوخ آن با اشربه قابضه عفصه مانع انصباب مواد است به معده

و آشاميدن تخم آن مقوى معده و مسكن وجع و لذع آن و بيخ آن مفتح سدد و جهت يرقان نافع.

چون با شير و مدرات بياشامند ادرار بول و حيض نمايد.

آشاميدن بيست و پنج دانه تخم آن با ماء العسل يا با شراب جهت اختناق رحم و وجع آن و كابوس و دوازده دانه آن جهت قطع نزف الدم مفيد

و چون زنان صاحب نفاس مقدار يك بادام از بيخ آن را بخورند تنقيه نمايد فضول نفاسيه ايشان را به ادرار

و به دستور جهت وجع گرده و مثانه آورد

طلا و غمره آن در جلاى آثار سياهى بشره مؤثر

آشاميدن آن جهت نقرس نافع و به دستور ضماد آن و ديگران نيز ماهيت آن را مانند آنچه شيخ از ديسقوريدوس بيان كرده نوشته ‏اند

افعال و خواص آن‏: آشاميدن بيخ آن به قدر يك درم در شراب عفص با شكر شيرين كرده

يا با مشروب شيرين ديگر جهت صرع و رعشه و لقوه و ام الصبيان

و اكثر امراض سر و تفتيح سدد و يرقان و درد گرده و مثانه و ادرار طمث و نقرس مفيد

و تخم آن مخرج اخلاط لزجه و جهت فالج و رعشه و صرع و جنون و وسواس و تقويت معده و تسكين اوجاع آن

و استشمام بيخ كوبيده در صره بسته آن جهت صرع و ضربه و سقطه

و طلاى آن جهت دفع آثار سياهى بشره و نقرس و تدهين بيخ و ثمر آن جهت صرع و اكثر امراض مؤثر

و تعليق ثمر آن در قلاده اطفال و مسافرين و در بيابانها و صحراها باعث مأمونى است از آفات

و سعوط ثمر آن كه حب آنست به تنهايى و يا با مشك و زعفران جهت صرع و ام الصبيان

و در خواص نر آن را بهتر از زمرد دانسته‏ اند به تخصيص كه چون آفتاب در برج ميزان باشد و به غير آلت آهنى قلع كنند

جهت آنكه گفته‏ اند اگر به آهن قلع نمايند عمل آن باطل مى‏گردد

و صاحب شفاء السقام نوشته كه استاد من گفت بايد كه با مس يا غير آن قلع نمايند نه به آهن به همان جهت

و تعليق نر صليبى آن كه با شروط مذكور اخذ كرده

و در پارچه زردى بسته و حايض آن را مس نكرده باشد جهت عسر ولادت و دفع سحر و هيبت در نظرها مجرب دانسته‏اند

و گويند در خانه‏اى كه عود الصليب باشد در آن خانه جن و جانوران گزنده داخل نشوند و گفته‏ اند اگر دو مثقال از نقره و طلا را در هم بگدازند

و صفحه ساخته و چهار عدد تخم آن را در آن پيچند و با خود دارند جهت صرع بليغ النفع است هر چند صرع كهنه و ده بيست سال بر آن گذشته باشد

و اگر در زير فرش دو كس كه با هم دشمنى داشته باشند گذارند و قمر با زهره متصل در تثليث باشد ميان آن هر دو الفت به هم رسد.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 584

[pejuhesh237]

.