فراسیون

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ نعنا Labiatae نام علمى آن Marrubium vulgare L. و مترادفهاى آن M. apulum Ten. و M. anisodon C. Koch. L.

مى‌باشد

لاطينى: مادروپيتم

فارسی: و كورار به معنى كراث جبلى كه گندناى كوهى گويند و لفظ كرويا يمكن كه تصحيف از كورار باشد. در کتاب سنتی «شنار» ،

«فراسيون ابيض» ، «فراسيون سفيد» ، «گندناى كوهى» و «افنان سر»

عربی:علقما جهت آنكه تلخ است و هر چيز تلخ را علقم نامند.«صوف الارض» .

و در بازار دارويى هند «فراسيم» نامبرده مى‌شود.

یونانی:فراسين و برسون

انگلیسی:Horehound، Marrubium ، White horehound و Common horehound

فرانسه: Marrube blanc و Marrube vulgaire

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نباتيست مابين شجر و گياه شاخهاى بسيار از يک اصل مي رويد

و مربع و با اندك زغب و مايل به سفيدى

و برگش به قدر انگشت مهين و مايل به استداره و چين دار

و با خشونت و تلخ

و تخمش محيط ساق او

و بعضى گلش مايل به زردى و بعضي را به ازرقى

و در آخر قوس و اوايل جوزا گل می كند

و قوتش تا شش سال باقيست

و مؤلف اختيارات كراث جبلى دانسته

و از اين جهة فراسيون نزد عطاران اين بلاد معدوم است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -195-194

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و حكيم على گيلانى شارح قانون نوشته كه فراسيون را حشيشة الكلب و صوف الارض كه عبارت از كراث جبلى است نامند

و ماهيت آن را چنانچه از ديسقوريدوس مذكور شد بيان كرده

و نوشته كه انواع مى‏ باشد:

نوع سفيد آن را فراسيون و اين را به عربى صوف الارض و حشيشة الكلب نيز نامند جهت آنكه چون سگ بر آن بگذرد بر آن بول كند

اين نوع كثير الاستعمال است و نوع ديگر را بلوطى نامند و نوع سيّم را اسطاخيس و نواب حكيم معتمد الملوك سيد علوى خان قدس

سره نوشته‏اند كه كسى كه آن را كراث جبلى دانسته غلط كرده و يحتمل كه آنچه ديسقوريدوس نوشته نباتى باشد كه به هندى اروسه

نامند و اروسه در حرف الالف مذكور شد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 587

[pejuhesh237]

و منتبش خرابها و كوهها.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -195-194

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود


اين گياه به‌طور خودرو در اراضى متروكه، گودالها، خرابه‌ها، كنار جاده‌ها و در مناطق مختلف اروپا و شمال افريقا و آسيا مى‌رويد.

در ايران تقريبا در تمام مناطق كشور از جمله در اطراف تهران، كرج، دامنه‌هاى البرز و در گرگان، گنبد قابوس، بندر گز، در مازندران در جنوب

آمل، بابلسر، سارى، بين كجور و زانوس، درّه چالوس، هزارچم، سراب‌رود

و در گيلان در ايسپيلى ييلاق و در لاهيجان و در جنوب و جنوب غربى ايران در اراك، تفرش

و در كرمان در كوه سيرج و در سمنان بين بشم و سرخه و در خراسان بين مشهد

و قوچان در ارتفاعات  ١٣٠٠ - ١٠٠٠  مترى بين بجنورد، مراوه‌تپه، شريف‌آباد و. . . ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 7 ص 56-57

[pejuhesh237]

.همه اجزاء استفاده مي شود،

هيج جزء آن سمي نيست

در هند از گياه فراسيون سفيد به عنوان تونيك تلخ و نرم‌كنندۀ سينه، مدّر، بادشكن و داروى مفيد سرماخوردگى،

سرفه و ناراحتى‌هاى ريوى استفاده مى‌شود.

در فرانسه معمول است براى دفع سنگ كيسۀ صفرا دم‌كرده‌اى با مخلوط چند گياه و فراسيون سفيد به شرح زير مصرف مى‌كنند.

سرشاخۀ گلدار خشك فراسيون سفيد  ٢۵  گرم، ريشه و سرشاخۀ گلدار غافث agrimonia eupatoria  ۵٠  گرم، ريوند چينى  ٢۵  گرم، ريشۀ

اونونيس خاردار  ٣ 25 گرم را گرفته خرد كرده و خوب مخلوط مى‌نمايند

و در هربار يك قاشق قهوه‌خورى از مخلوط در يك پيمانه ( ٢٢٠  گرم) آب جوش مدت  ١۵  دقيقه دم مى‌كنند

و يك پيمانه صبح ناشتا و يك پيمانه عصر مى‌خورند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 7 ص 57-58

[pejuhesh237]

در دويم گرم و (+در سیّم)خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -195-194



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مفتح سدهء جگر و سپرز و بغايت منقى سينه و شش از لزوجات

و مدر حيض و بول و شير و عرق

و محلل رياح غليظه و بلغم غليظ و با قوة ترياقيه

و جالى اعضاى باطنى و ظاهرى و مقوى آن و مخرج جنين و مشيمه

و رافع ضرر فطر و امثال او

و طبيخ او با شكر و انجير و عسل و ايرسا جهة ربو

و سرفه كهنه و ضيق النفس

و با شربت بنفشه جهة قرحهء ريه و التيام جراحت او بيعديل

و با روغن گل و روغن زيتون جهة درد امعا

و با ادويه ء مناسبه جهة درد سپرز و پهلو و تهيگاه

و سنگ مثانه و خوائيدن

و بلع كردن آب او جهة قلاع و درد معده

و ضماد او جهة جراحات كهنه و داخس و بردن گوشت زياد زخمها

و تحليل خنازير و نضج دمل

و گشودن آن نافع خصوصا چون تازهء او را با پيه گردهء بز كوبيده باشند

و با روغن بنفشه جهة انتقاخ پلك چشم و ورم كه از ضربه و سقطه به هم رسد

و شكستگى اعضا

و طلاى مطبوخ او با آب جهة رياح مثانه و عسر

بول و دردعانه و اصلاح رحم و مقعد و زخم سگ ديوانه گزيده مفيد

و عصارهء او بهترين ادويه چشم

و جهة تقوية باصره و بردن زردى

و يرقان در چشم باقى باشد و جرب و سلاق و دمعه و نزول آب

و جساوه و قطور او جهة گرانى سامعه و درد گوش مزمن نافع

و مضر مثانه و گرده به حدى كه اكثار او موجب ادرار خون شود

و مصلحش كتيرا و عسل و سنبل و نزد بعضى رازيانه

و پادزهر ضرر او و مقوى فعل آنست

و قدر شربتش تا سه درهم و بدلش در امراض سينه پرسياوشان دو وزن او

و در تحليل رياح اسارون و در اسهال لزوجات افتيمون و انيسون است

و چون زمين را مغاك كرده باتش گرم كنند

و آتش را برداشته فراسيون را در او فرش نموده عليلى كه از برودت و رياح زمين گيرشده باشد بر روى آن بخوابانند

و از فراسيون بر آن لحاف كرده پس بپوشانند

تا گرمى خاك مغاك برطرف شود و در رفع امراض آنشخص مجرب دانسته‌اند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -195-194

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


مضغ برگ آن جهت امراض فم و استحكام دندان

و نيم درم تا يك درم آن با طبيخ زوفا و روغن بادام شيرين جهت تنقيه سينه و ريه از اخلاط لزجه عجيب الفعل

و آشاميدن حسو معمول از آن و نخاله گندم كه نخاله را در آب جوش دهند

و صاف نموده نيم اوقيه فراسيون خشك كه به وزن پنج درم باشد

در آن جوش دهند تا غليظ گردد پس صاف نموده نيم گرم بنوشند جهت سرفه مفرط عجيب الاثر كه تا هفت روز بياشامند

و مطبوخ گل آن با آب و عصاره تخم تر و تازه آن با عسل جهت قرحه ريه

و با ايرسا چون خشك آن را بياميزند جهت رفع سرفه مزمن و تنقيه سينه از فضول

و ضماد برگ آن با عسل مسكن درد پهلو و ضيق النفس.

مفتح سده كبد و طحال و سعوط آن جهت يرقان و مضغ برگ آن و بلع آب آن جهت اوجاع معده

و آشاميدن طبيخ آن و يا عصير آن با روغن گل و يا با زيت و تحليل رياح غليظه و بلغم لزج در هر موضع كه باشد

و اعظم ادويه منقيه بدن است از فضول غليظه و براى وجع طحال و به دستور ضماد آن نافع

آشاميدن آن خصوصاً با ايرسا جهت تنقيه رحم و ادرار حيض و تسهيل ولادت و اسقاط جنين

و به دستور ضماد و جلوس در طبيخ آن و چون در آب و زيت و يا با آب تنها طبخ دهند

و با آن كماد نمايند بر عانه مردان و زنان جهت رفع اوجاع مثانه حادث از رياح و عسر البول

و ضماد برگ تازه آن زير ناف جهت رفع تعقد امعا و وجع آن بغايت نافع

و فرزجه آن با عسل تا هفت روز پى هم جهت اعانت بر حمل سريع الاثر و بالجمله فراسيون دافع جميع رياح غليظه است

هر نوعى كه استعمال نمايند شرباً و ضماداً و كماداً و وجع كاسر و خاسر و جنين را بسيار مفيد.

آشاميدن عصاره برگ آن جهت رفع سميت ادويه قتاله مانند فطر و گشنيز و امثال اينها


و چون در خمى كه آب انگور مقدار يك (ملطويطس) باشد و مكوك برگ تازه فراسيون را كوبيده

ريخته سر آن را پوشيده سه ماه بگذارند پس برآورده صاف كنند

و بنوشند در دفع اورام باطنى و امراض سينه و دفع فضلات و مواد بارده بغايت نافع دانسته و گفته‏ اند از اكبر ادويه است در آن امور.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 588

[pejuhesh237]

و مفتح سدهء جگر و سپرز و بغايت منقى سينه و شش از لزوجات

و مدر حيض و بول و شير و عرق

و محلل رياح غليظه و بلغم غليظ و با قوة ترياقيه

و جالى اعضاى باطنى و ظاهرى و مقوى آن و مخرج جنين و مشيمه

و رافع ضرر فطر و امثال او

و طبيخ او با شكر و انجير و عسل و ايرسا جهة ربو

و سرفه كهنه و ضيق النفس

و با شربت بنفشه جهة قرحهء ريه و التيام جراحت او بيعديل

و با روغن گل و روغن زيتون جهة درد امعا

و با ادويه ء مناسبه جهة درد سپرز و پهلو و تهيگاه و سنگ مثانه

و در موارد وجود سنگ در دستگاه دفع ادرار و انسداد مجارى كبد و طحال مفيد است.

معمولا براى تهيۀ دم‌كرده  ۵٠ - ۴٠  گرم برگ خشك يا سرشاخۀ گلدار آن را در يك ليتر آب جوش مدت  ١۵  دقيقه دم مى‌كنند

و  ٣ - ٢  فنجان در روز مى‌خورند.

و خوائيدن و بلع كردن آب او جهة قلاع و درد معده

و جويدن برگهاى آن و بلعيدن آن براى درد معده نافع است.

و ضماد او جهة جراحات كهنه و داخس و بردن گوشت زياد زخمها

و تحليل خنازير و نضج دمل

و گشودن آن نافع خصوصا چون تازهء او را با پيه گردهء بز كوبيده باشند


اگر برگ تازۀ آن را كوبيده و با پيه بز سرخ شده مخلوط و ضماد تهيه كنند براى تحليل ورم از هر نوع نافع است.


[b]و با روغن بنفشه جهة انتقاخ پلك چشم و ورم كه از ضربه و سقطه به هم رسد

و شكستگى اعضا و طلاى مطبوخ او با آب جهة رياح مثانه و عسر بول و دردعانه و اصلاح رحم و مقعد

و زخم سگ ديوانه گزيده مفيد
[/b]
خوردن عصارۀ گياه ضد سم است و ضماد له‌شدۀ گياه در محل گاز گرفتن سگ هار و التيام جراحت و زخم آن مفيد است.

و عصارهء او بهترين ادويه چشم

و جهة تقوية باصره و بردن زردى

و يرقان در چشم باقى باشد و جرب و سلاق و دمعه و نزول آب و جساوه

و قطور او جهة گرانى سامعه و درد گوش مزمن نافع


اگر چند قطره عصارۀ فراسيون در گوش ريخته شود، براى پاك كردن چرك و مواد زايد داخل گوش

و باز كردن منافذ و برطرف كردن درد آن نافع است.

و مضر مثانه و گرده به حدى كه اكثار او موجب ادرار خون شود

و مصلحش كتيرا و عسل و سنبل و نزد بعضى رازيانه

و پادزهر ضرر او و مقوى فعل آنست

و قدر شربتش تا سه درهم و بدلش در امراض سينه پرسياوشان دو وزن او

و در تحليل رياح اسارون و در اسهال لزوجات افتيمون و انيسون است

و چون زمين را مغاك كرده باتش گرم كنند

و آتش را برداشته فراسيون را در او فرش نموده عليلى كه از برودت و رياح زمين گيرشده باشد بر روى آن بخوابانند

و از فراسيون بر آن لحاف كرده پس بپوشانند

تا گرمى خاك مغاك برطرف شود و در رفع امراض آنشخص مجرب دانسته‌اند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -195-194



فراسيون براى كليه و مثانه مضر است و اسراف در خوردن آن حتى ممكن است منجر به وجود خون در ادرار شود،

در اين موارد بايد كتيرا، عسل، سنبل الطيب و رازيانه مصرف شود. مقدار خوراك آن تا  ١٢  گرم است



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:



مضغ برگ آن جهت امراض فم و استحكام دندان

و نيم درم تا يك درم آن با طبيخ زوفا و روغن بادام شيرين جهت تنقيه سينه و ريه از اخلاط لزجه عجيب الفعل

جويدن برگ آن براى بيمارى‌هاى دهان و استحكام دندانها مفيد است.

اگر  ٢  گرم از گل و سرشاخۀ گلدار خشك آن با شربت بنفشه مخلوط و دم شود،

براى سرفۀ مرطوب و جراحات سينه و ريه و تنقيه و پاك كردن آنها از اخلاط خيلى مؤثر است

و اگر  ۴ - ٢  گرم آن را به صورت دم‌كرده با دم‌كردۀ زوفا و روغن بادام شيرين مخلوط و بخورند

براى پاك كردن سينه و ريه از اخلاط لزجه تأثير فوق العاده دارد و اگر با شكر يا عسل و يا با انجير دم‌كردۀ آن تهيه و خورده شود،

براى تنگى نفس و سرفۀ بلغمى و قطع و قلع اخلاط و فضولات غليظه مفيد است.




و آشاميدن حسو معمول از آن و نخاله گندم كه نخاله را در آب جوش دهند و صاف نموده نيم اوقيه فراسيون خشك كه به وزن پنج درم باشد

در آن جوش دهند تا غليظ گردد پس صاف نموده نيم گرم بنوشند جهت سرفه مفرط عجيب الاثر كه تا هفت روز بياشامند .


اگر سبوس و نخالۀ گندم را در آب جوش دهند و صاف نموده و در حدود  ٢٠  گرم از سرشاخۀ گلدار يا گل فراسيون

و يا از تمام گياه خشك را در آن جوش دهند تا غليظ شود و سپس صاف نموده نيم‌گرم بنوشند،

براى تسكين سرفۀ شديد، عجيب مؤثر است و اگر اين كار تا يك هفته ادامه داده شود، بكلى رفع سرفه خواهد شد.



و مطبوخ گل آن با آب و عصاره تخم تر و تازه آن با عسل جهت قرحه ريه

و با ايرسا چون خشك آن را بياميزند جهت رفع سرفه مزمن و تنقيه سينه از فضول

آشاميدن آن خصوصاً با ايرسا جهت تنقيه رحم و ادرار حيض و تسهيل ولادت و اسقاط جنين


دم‌كردۀ گل آن با آب و يا عصارۀ تخم آن با عسل براى جراحتهاى ريه بسيار نافع است

و اگر آن را با ايرساى خشك مخلوط نمايند براى پاك كردن رحم و افزايش ادرار و ازدياد ترشح عادت ماهيانه

و تسهيل زايمان و پاك كردن سينه از اخلاط بسيار نافع است.

و ضماد برگ آن با عسل مسكن درد پهلو و ضيق النفس. مفتح سده كبد و طحال و سعوط آن جهت يرقان


ضماد برگ آن با عسل براى تسكين درد پهلو و تنگى نفس مفيد است


و آشاميدن طبيخ آن و يا عصير آن با روغن گل و يا با زيت و تحليل رياح غليظه و بلغم لزج در هر موضع كه باشد

و اعظم ادويه منقيه بدن است از فضول غليظه و براى وجع طحال

و به دستور ضماد و جلوس در طبيخ آن و چون در آب و زيت و يا با آب تنها طبخ دهند

و با آن كماد نمايند بر عانه مردان و زنان جهت رفع اوجاع مثانه حادث از رياح و عسر البول .


. اگر فراسيون سفيد را در آب و يا روغن زيتون جوشانده و جوشاندۀ آن را به صورت كمپرس در محل زهار مرد يا زن بكار برند

براى رفع دردهاى مثانه و همچنين براى قطره‌قطره ادرار كردن و بى‌نظمى و كمى ادرار نافع است.


و ضماد برگ تازه آن زير ناف جهت رفع تعقد امعا و وجع آن بغايت نافع

و فرزجه آن با عسل تا هفت روز پى هم جهت اعانت بر حمل سريع الاثر و بالجمله فراسيون دافع جميع رياح غليظه است

هر نوعى كه استعمال نمايند شرباً و ضماداً و كماداً و وجع كاسر و خاسر و جنين را بسيار مفيد.


آشاميدن عصاره برگ آن جهت رفع سميت ادويه قتاله مانند فطر و گشنيز و امثال اينها


و چون در خمى كه آب انگور مقدار يك (ملطويطس) باشد و مكوك برگ تازه فراسيون را كوبيده ريخته سر آن را پوشيده سه ماه بگذارند پس برآورده صاف كنند

و بنوشند در دفع اورام باطنى و امراض سينه و دفع فضلات و مواد بارده بغايت نافع دانسته و گفته‏ اند از اكبر ادويه است در آن امور.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 588

[pejuhesh237]

.