ظیّان

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ظیّان
فارسی: ياسمين برّى است و ياس سفيد عبارت از آنست

و به لغت اندلس بريد فوقه به معنى عشبة النار و به بربرى ابرير

هندى: جوهى و جاهى و جنگلى چنبيلى

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

ياسمين بريست و ياس سفيد عبارت ازوست

و به لغة اندلس و مغرب عشبة النار نامند

و قسم مغربى مشهور بعشبه است و ان شاء الله مذكور خواهد شد

و آن نباتيست شبيه بلبلابست درهم پيچيده

و گل او بسيار خوشبو و قسمى بر شاخهاى او خار شبيه به خار گلسرخ

و گلش از ياسمين بستانى كه گل چنپلى نامند بسيار كوچكتر

و بيخش سياه و باريك و پر شعبه کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-180

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و فعل آن مانند خربق اسود است و لهذا بعضى گمان كرده ‏اند كه همان است

و بعضى ظيان را به اوصاف ديگر ذكر كرده‏اند اصح اقوال آنست كه ذكر يافت

و نوعى از ظيان كه برگ‏هاى آن باريك و شاخ‏هاى آن سرخ و گل آن مايل به سرخى است

بسيار تند و تيز و بوى آن كريه و تند است و زبون و غير مستعمل زيرا كه محرق جلد و زبان

و خراشنده و جدا كننده جلد بدن و برگ آن نيز مانند بيخ آنست و اين نوع را به يونانى قليماطس نامند..کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 540

[pejuhesh237]

.و منبت آن بيابانها و بالاى تلها و با عليق باشد و بر آن پيچد و از آن جدا نباشد

و گويند بوى آن رعاف آورد و قسم مغربى آن را عشبه مغربيه نامند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 540

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و قوة بيخ او تا بيست سال باقيست

در چهارم گرم و خشك و ساير اجزاء او در سيم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-180


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.و يك مثقال او كشنده است بقى و كرب و مغص کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-180

[pejuhesh237]

و محلل و ملطف و بوئيدن گل او به جهة صداع و شقيقه

و روغن او جهة علل بارده و ربو و سعال مزمن و فالج و لقوه نافع

و طبيخ بيخ و شاخ او كه نيم وقيه دريک رطل آب بجوشانند تا بنصف رسد

و با شكر و امثال او بنوشند جهة ضيق النفس و سرفهء كهنه و فالج و استرخاى مزمن بيعديلست

و ظاهرا روش خاصى كه بالفعل متداولست از اينجا استنباط كرده باشند

و حمول آن مدر حيض و مسقط جنين

و طبيخ برگ و شاخ او بقدر سه درهم با مثل او بسفايج و مقل ازرق مسله قوى سودا وبى كربست

و مضمضهء طبيخ بيخ او با سركه جهة درد دندان نافع

و در قوهء مثل خربق سياه

و مسهل بلغم و سودا و با آب خبازى مقیّى قوى

و قدر شربتش تا نيم درهم است

و مصلحش روغن بادام

و طلاى او محرق و مقرح جلد

و بهترين ادويهء برص و جهة عرق النسا و مفاصل و فالج و امثال او مفيد

و روغنى كه در او بيخ مذكور را جوشانيده باشند جهة فالج و مانند او به غايت نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-180


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

‏ و سعوط يك حبه از آن با روغن بنفشه جهت شقيقه بارده

و روغن مركب آن جهت استرخا و فالج و لقوه و علل بارده و ربو

و سعال مزمن نافع جهت آنكه گرم و خفيف و محلل قوى است

و آشاميدن مطبوخ آن مقى قوى و همچنين با آب خبازى مقى قوى

و به دستور آشاميدن نيم درم از بيخ آن كوبيده و به روغن بادام چرب كرده با هم وزن آن افسنتين

و كثيرا مسهل بلغم و صفرا است به قوّت تمام امّا با خطر و در قوّت قريب به خربق اسود

طلاى آن محرق جلد مانند شيطرج و با سركه بهترين ادويه است

جهت بهق سفيد و سياه و برص و يا با طين علك امّا بايد كه زود بردارند كه بسيار زخم نكند

و روغن آن نيز جهت عرق النساء مفيد

و طلاى آن با سركه كه به قوّت بمالند به حدى كه خون‏آلود گردد جهت داء الثعلب به يك دفعه مؤثرکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 540

[pejuhesh237]

و محلل و ملطف و بوئيدن گل او به جهة صداع و شقيقه

و روغن او جهة علل بارده و ربو و سعال مزمن و فالج و لقوه نافع

و طبيخ بيخ و شاخ او كه نيم وقيه دريک رطل آب بجوشانند تا بنصف رسد

و با شكر و امثال او بنوشند جهة ضيق النفس و سرفهء كهنه و فالج و استرخاى مزمن بيعديلست

و ظاهرا روش خاصى كه بالفعل متداولست از اينجا استنباط كرده باشند

و حمول آن مدر حيض و مسقط جنين

و طبيخ برگ و شاخ او بقدر سه درهم با مثل او بسفايج و مقل ازرق مسله قوى سودا وبى كربست

و مضمضهء طبيخ بيخ او با سركه جهة درد دندان نافع

و در قوهء مثل خربق سياه

و مسهل بلغم و سودا و با آب خبازى مقیّى قوى

و قدر شربتش تا نيم درهم است

و مصلحش روغن بادام

و طلاى او محرق و مقرح جلد

و بهترين ادويهء برص و جهة عرق النسا و مفاصل و فالج و امثال او مفيد

و روغنى كه در او بيخ مذكور را جوشانيده باشند جهة فالج و مانند او به غايت نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-180


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

‏ و سعوط يك حبه از آن با روغن بنفشه جهت شقيقه بارده

و روغن مركب آن جهت استرخا و فالج و لقوه و علل بارده و ربو

و سعال مزمن نافع جهت آنكه گرم و خفيف و محلل قوى است

و آشاميدن مطبوخ آن مقى قوى و همچنين با آب خبازى مقى قوى

و به دستور آشاميدن نيم درم از بيخ آن كوبيده و به روغن بادام چرب كرده با هم وزن آن افسنتين

و كثيرا مسهل بلغم و صفرا است به قوّت تمام امّا با خطر و در قوّت قريب به خربق اسود

طلاى آن محرق جلد مانند شيطرج و با سركه بهترين ادويه است

جهت بهق سفيد و سياه و برص و يا با طين علك امّا بايد كه زود بردارند كه بسيار زخم نكند

و روغن آن نيز جهت عرق النساء مفيد

و طلاى آن با سركه كه به قوّت بمالند به حدى كه خون‏آلود گردد جهت داء الثعلب به يك دفعه مؤثرکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 540

[pejuhesh237]

.