شقایق

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

از نظر تركيبات شيميايى و مواد عامله در گياه شقايق سرخ به‌طور كلى مواد روئدين   ، مورفين، پارامورفين   و ناركوتين وجود دارد.

وجود يك گلوكوزيد نيز در آن مشخص شده است. روئدين يك آلكالوئيد غير سمى است كه در تمام قسمتهاى اندام گياه يافت مى‌شود.

از گل آن در حدود  ٠٣١ / ٠  درصد آلكالوئيد روئدين به دست مى‌آيد. به علاوه در گل شقايق مواد ديگرى از جمله لعاب، كمى قند، صمغ و. . .

وجود دارد در گزارش ديگرى وجود روژنين نيز در آن تأييد شده است .

 ١ . Papaver dubium L. از نظر تركيبات شيميايى در شقايق گونۀ P. dubium دو آلكالوئيد به نامهاى آپورئين   و آپورئيدين وجود دارد.

آلكالوئيد دوم داراى اثر فيزيولوژيكى شبيه تبائين است.

 ٢ . گونۀ Papaver orientale L. از نظر تركيبات شيميايى اين گونه داراى آلكالوئيدهاى ناركوتين، تبائين، ايزوتبائين   است

و به علاوه وجود گلوسيدين ، دو باز فنلى و يك باز غير فنلى در آن مشخص شده است. در اين گياه مورفين مشاهده نشده است.

جمع آلكالوئيدهاى گياه در حدود  ١۶ / ٠  درصد است كه شامل تبائين، پروتوپين و اوريپاوين   نيز مى‌باشد.

 3. گونۀ Papaver bracteatum Lindl. ز نظر تركيبات شيميايى در ريشه و برگ و كپسول اين گياه مادۀ تبائين يافت مى‌شود.

مقدار تبائين در كپسول آن كه ضمن تيغ زدن با صمغ شيرۀ آن خارج مى‌شود بيش از ساير قسمتها مى‌باشد.

مقدار تبائين اين گونه شقايق كه در ايران مى‌رويد از گونه‌هاى نظير آن كه در ساير مناطق دنيا مى‌رويند بيشتر است.

به همين جهت از نظر دارويى خيلى مورد توجه مى‌باشد.

مادۀ تبائين يا پارامورفين يكى از آلكالوئيدهاى موجود در ترياك است كه مقدار آن در خشخاش مولد ترياك خيلى كم است

ولى در اين گونه ) P. bracteatum( زياد است.

تبائين يك آلكالوئيد سمى متبلور سفيدى است به فرمول خام C ١٩ H ٢١ NO ٣  و نام شيميايى آن دى-متيل-دهايدرومورفين مى‌باشد.

معروف است كه مادۀ تبائين را مردم منطقۀ Thebes به جاى ترياك مصرف مى‌كردند به اين دليل آن را Thebaine گفته‌اند.

Thebes از شهرهاى قديمى ازبين‌رفتۀ مصر شمالى است كه مشرف به نيل در روزگاران كهن وجود داشته

و پايتخت سابق مصر در اين شهر بوده است.

مقدار تبائين كه در ترياك در حدود  ۵ / ٠ - ٢ / ٠  درصد مى‌باشد در شيرۀ خشك حاصل از تيغ زدن كپسول گونۀ P. bracteatum

ايران خيلى بيشتر و چندين برابر است.

تبائين در  ١٩٣  درجۀ سانتى‌گراد ذوب مى‌شود و تقريبا در آب غير محلول است ولى در الكل و اتر حل مى‌شود

و در اسيد سولفوريك غليظ نيز حل مى‌شود و به رنگ قرمز تيره درمى‌آيد.

تبائين به عنوان يكى از داروهاى معروف براى ترك اعتياد ترياك مورد توجه است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 405