زیتون

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

زیتون
گياهى است از خانوادۀ Oleaceae داراى گونه‌هاى مختلفى است

كه سه گونۀ آن با نامهاى علمى Olea aucheri و Olea europaea و Olea ferruginea در ايران مى‌رويد.

فارسی:

عربی:

یونانی:

انگلیسی:Olive tree

فرانسه:Olivier

آلمانی:

ایتالیائی:

2. زيتون گونه‏Olea europea L . و مترادفهاى آن‏O .Oleaster Hoffm . وO .gallica Mill . وOlea .amygdalina Gouan . مى‏باشند.

اين گونه زيتون را به‏طور كلى زيتون مى‏نامند و ميوه آن زيتونى است كه معمولا براى روغن‏گيرى و خوراك بيشتر مورد مصرف است

و نام محلى آن در جنگلهاى كردستان و در سپيددشت لرستان «كلكم» و «كلكام» است.

در شاه‏پسند گرگان اين درخت را «چوب‏سيد» مى‏نامند و به عربى آن را «عتم» گويند. به فرانسوى‏Olivier d'europe

و به انگليسى‏Common Olive ناميده مى‏شود و صمغ آن را «سطاركا» مى‏نامند.

[pejuhesh237]

برى و بستانى می باشد و بستاني را درخت بزرگتر و برگش آبدارتر و سبزتر از برى

و بعد از چهار سال بار مي دهد و تا هزار سال می باشد

و بهترين او سبز رسيده است كه در آب نمك پرورده باشند و با طعام خورده شود نه قبل و بعد آن

در اين وقت مقوى معده و دابغ او و صمغ او در صورة شبيه بسقمونيا و مايل به سرخيست .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص140

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

1. گونه‏Olea aucheri (Chev .) Ehrend .. اين گونه زيتون درختى است كوچك يا درختچه‏اى است پرشاخه، ارتفاع آن در حدود 3 متر است.

برگهاى آن چرمى صاف بدون پيچيدگى، روى برگ سبز تيره براق و درخشان و پشت آن نقره‏اى و كمى طلايى‏رنگ است.

صفحه برگ در انشعابات و شاخه‏هاى اصلى باريك، نيزه‏اى كشيده است.

ابعاد آن 75* 14 ميلى‏متر و بيشتر پهناى برگ در وسط است

و در شاخه‏هاى كوتاه، نيزه‏اى شكل كمتر باريك و ابعاد آن 45* 18 ميلى‏متر است.

دمبرگ كوتاه و رگبرگ از پشت برگ بخوبى پيداست. وضع گلها به شكل خوشه كوتاه و محورى به طول در حدود 15 ميلى‏متر،

ميوه آن ناصاف و سياه‏رنگ و داراى قسمت گوشتى نازك، شكل ميوه تخم‏مرغى به طول 8- 6 ميلى‏متر است.

2. زيتون اروپايى درختى است بلند، ارتفاع آن در محلهاى رويش مساعد تا 15 متر و قطر برابر سينه آن تا يك متر نيز مى‏رسد.

برگهاى آن متقابل چرمى كشيده. پهناى برگ معمولا در قسمت انتهاى آن بيشتر است.

كناره برگ پيچيده، روى برگ سبز تيره با خالهاى سفيد و پشت برگ نقره‏اى مايل به زرد است.

گلهاى آن سفيد و ميوه آن تخم‏مرغى شكل به قطر 2- 1 سانتى‏متر مى‏باشد.

اين درخت طالب مناطق معتدل نيم‏مرطوب است و سرما را تا 8 درجه زير صفر مقاومت مى‏كند.

3. زيتون گونه‏Olea ferruginea Royle . و مترادف آن‏O .Cuspidata Wall . است.

اين درخت شباهت زيادى به زيتون معمولى دارد با اين تفاوت كه برگهايش بزرگتر و پشت برگهايش قرمزرنگ است

و درازى و حاشيه پيچيده و پشت سرخ‏رنگ برگها، آن را از گونه ديگرO .aucheri كه آن‏هم در جنوب ايران است، مشخص مى‏سازد.

گلهاى آن سفيدرنگ و ميوه آن سفت به طول 8 ميلى‏متر است.

اين گونه زيتون در بلوچستان و ايرانشهر و كوه بم‏پشت در ارتفاع 1350 مترى‏ ديده شده است

و در قسمتهاى جيرفت تا افغانستان و پاكستان نيز انتشار دارد.

تكثير زيتون با بذر و قلمه و يا حتى با كاشت يك قطعه چوب پوست‏دار آن انجام مى‏گيرد

و براى به دست آوردن رقمهاى مورد نظر از طريق پيوند عمل مى‏كنند.


مشخصات‏

ميوه زيتون سفت است كه قسمت خارجى آن گوشتى و به ضخامت متفاوت در ارقام مختلف و در مغز آن هسته آن قرار دارد.

هسته، داراى يك قشر چوبى سخت و در داخل آن بادام هسته واقع شده است.

وزن ميوه در ارقام مختلف متفاوت و از 5- 1 گرم و شكل آن تخم‏مرغى است.

در قشر خارجى چوبى سخت هسته، شيارهايى كم‏وبيش گود وجود دارد

و به‏طور كلى در حدود 75 درصد از ميوه زيتون را قسمت گوشتى اطراف هسته و 25 درصد را هسته تشكيل مى‏دهد.

بادام زيتون كه از داخل هسته خارج شود در حدود 2/ 3 درصد كل وزن ميوه را تشكيل مى‏دهد.

زيتون معمولا در اوايل خرداد آغاز به گل دادن مى‏نمايد. ميوه آن از اوايل تير ظاهر مى‏شود و شروع به رشد مى‏كند

و تا اوايل آبان به رشد خود ادامه مى‏دهد ولى هسته در شهريورماه شكل و وزن نهايى خود را ظاهر مى‏سازد.

ميوه از اوايل مهرماه‏ شروع مى‏كند رنگ بيندازد و رنگ سبزى به خود مى‏گيرد و بتدريج كه مراحل رسيدن ميوه نزديك مى‏شود،

اين رنگ سبز تبديل به رنگ بنفش و پس از آن بنفش و قهوه‏اى و سرانجام سياه مى‏شود،

به طورى كه در آذر و دى‏ماه كه موقع برداشت ميوه است، رنگ آن بكلى تيره است.

برداشت ميوه در آذر و دى شروع و بخصوص در سالهاى پرحاصل تا اواخر زمستان ادامه مى‏يابد.

در مرحله دوم رسيدن ميوه يعنى از آغاز رنگ عوض شدن و در زمانى كه پوست رنگ بنفش به خود مى‏گيرد

و هسته شروع به سخت شدن مى‏نمايد، تشكيل روغن در ميوه زيتون شروع مى‏شود

و قسمت عمده و اعظم روغن موجود در ميوه زيتون در قسمت گوشتى ميوه تشكيل مى‏گردد.

مقدار درصد روغن در اين قسمت از ميوه به‏طور متوسط در حدود 30- 25 درصد وزن قسمت گوشتى يا پولپ است

ولى اين نسبت در ارقام مختلف خيلى متفاوت و از 10 درصد تا 45 درصد نيز ممكن است متغير باشد.

قسمت قشر چوبى هسته از نظر مقدار روغن خيلى فقير است و شايد كمتر از يك درصد روغن داشته باشد

ولى بادام داخل هسته در حدود 35- 30 درصد روغن دارد. بايد توجه كرد كه مقدار روغن موجود در بادام داخل هسته

با توجه به وزن خيلى كم هسته مقدار غير قابل ملاحظه‏اى است و در ارتباط با روغن قسمت گوشتى ميوه كم و قابل اغماض است

و مى‏توان از روغن‏گيرى از بادام هسته صرفنظر نمود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 149-152

[pejuhesh237]

1. گونه‏Olea aucheri (Chev .) Ehrend .

اين درختچه در جنوب ايران در استان كرمان در جنگلهاى بين اسفندقه و سيرجان در ارتفاعات 2500 مترى و ايرانشهر مى‏رويد

و در مسقط در جبل اخضر نيز انتشار دارد.

2- درخت زيتون گونه اروپايى بيشتر در مناطق مديترانه‏اى مى‏رويد و در مناطق نيم‏مرطوب و نيم‏خشك ايران ديده مى‏شود.

در شمال كشور در جنگلهاى زربين وجود دارد و بيشتر در رستم‏آباد و رودبار و منجيل كاشته مى‏شود

و از بهشهر تا راميان و سه‏راه شاه‏پسند بيشه‏هاى متروكه آن كه آثار آبادانى سابق آن مناطق است، ديده مى‏شود.

در دره حسن‏آباد چالوس كه جنگلهاى زربين وجود دارد نمونه‏هاى كهنسال آن وجود دارد.

درختان كهن از اين گونه زيتون در جنوب كشور در اطراف بم، ميمند، فسا، غار شاپور كازرون

و همچنين در جنگلهاى لرستان (بيشه و سپيددشت) يافت مى‏شود.

3. زيتون گونه‏Olea ferruginea Royle . و مترادف آن‏O .Cuspidata Wall :

اين گونه زيتون در بلوچستان و ايرانشهر و كوه بم‏پشت در ارتفاع 1350 مترى‏ ديده شده است

و در قسمتهاى جيرفت تا افغانستان و پاكستان نيز انتشار دارد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 149-150

[pejuhesh237]

همه اجزائ ان استفاده میشود

هیچ جزئ ان سمی نیست.

قسمت بيرونى چوب زيتون سفيد و درون چوب آن شكرى و زرد با رگه‏هاى قهوه‏اى است و صيقل‏پذير

و سخت و زيبا و در صنايع دستى و ظريفه كاربرد وسيعى دارد.

از ميوه زيتون به صورت پرورده و خام استفاده مى‏شود، ولى مصرف اصلى براى خوراك و از نظر خواص طبى،

ميوه و روغن زيتون مورد توجه است. به علاوه برگ زيتون و پوست درخت نيز موارد استعمال طبى دارد.

عصاره آبى برگ زيتون فشار خون را پايين مى‏آورد.

روغن زيتون گونه‏O .cuspidata يا گونه‏اى كه در بلوچستان و ايرانشهر مى‏رويد خاصيت قرمزكننده دارد.

برگها و پوست درخت تلخ و قابض است و به عنوان تب‏بر و در موارد ضعف به كار مى‏رود.

اگر 30- 20 عدد برگ زيتون را در 300 گرم آب يك ربع ساعت بجوشانند كه جوشانده 200 گرم شود و آن را صاف كرده با كمى قند هر روز،

به مدت 15- 10 روز مصرف نمايند براى كم كردن فشار خون و عوارض نقرس و روماتيسم مفيد است.

پوست درخت زيتون اروپايى كه در رودبار و ساير مناطق ايران به‏طور وسيعى مى‏رويد، تلخ و قابض است

و معروف است كه به جاى پوست درخت گنه‏ گنه به عنوان تب‏بر به كار مى‏رود. روغن گوشت ميوه آن نرم‏كننده و مسهل است.

صمغ درخت نيز التيام‏دهنده زخم است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 154

[pejuhesh237]

رسيدهء او گرم باعتدال و با قبض و نارس او سرد

و بغايت خشك و سياه او گرم و خشك

و برگش در دويم گرم و خشك

و صمغ او در اول گرم و در دويم خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص140

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

توصيه‏ ها: براى استفاده حد اكثر از خواص درمانى روغن زيتون براى قلب بايد بهترين نوع آن مصرف شود.

بين انواع روشهاى روغن‏گيرى، نوعى كه مؤثرترين روغن را تهيه مى‏كند و بيشترين مواد شيميايى را براى مقابله با بيمارى‏هاى قلبى دارد

روشى است كه با به كار بردن آن روغن زيتون به‏طور طبيعى و بكر از طريق خرد كردن و با فشار سرد از زيتونهاى رسيده و تازه و سالم تهيه

شود. طبق نظر دكتر برّا كارشناس مصرف روغن زيتون در بيمارى‏هاى قلبى، هر قدر روغن زيتون طبيعى‏تر باشد

يعنى بدون حرارت و بدون اضافه كردن هيچ موادى به‏طور ساده و با فشار سرد تهيه شود به همان نسبت تركيبات شيميايى مفيد ضد

بيمارى‏هاى قلب در آن بيشتر و مؤثرتر است.

2. براى اينكه خاصيت كلسترول‏زدايى روغن زيتون را افزايش دهيم بايد از مصرف چربى‏هاى اشباع‏شده نظير كره و روغن حيوانى و تخم ‏مرغ و

ساير انواع چربى‏هاى اشباع‏شده، چه مستقيم و چه از طريق خوردن گوشت و لبنيات چرب و ساير مواد خوراكى محتوى آنها خوددارى

شود و بجاى آنها مصرف روغن زيتون طبيعى را بالا ببريم.

اين كار موجب مى‏شود كه فعاليت گيرنده‏هاى‏LDL افزايش يافته و هرچه بيشتر اين جزء مضر كلسترول خون از آن خارج شود.

خوردن مقدار زيادى چربى‏هاى اشباع‏شده همراه با روغن زيتون آثار مفيد روغن زيتون را تحت الشعاع قرار داده و كاهش مى‏دهد.

توجه: در موارد نادرى ديده شده است كه در برخى اشخاص مصرف زياد روغن زيتون در يك وعده غذا موجب اسهال موقتى خفيفى شده است.[/color]کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 161

[pejuhesh237]

برى و بستانى :

و سريع الاستحالهء به سودا و صفرا و مرخى معده و مغثى

و مشهى و حابس طبع و مبهى و مورث بيخوابى و لاغرى

و مصلحش مغز گردكان و بادام و سركه و روغنها

و گويند مضر شش و مداومت او محرق اخلاط و مصلحش شيرينيها است

و ضماد او جهة رفع سبوسهء سر

و ضماد نارس او جهة سوختگى آتش

و طلاى دانهء او با پيه و آرد گندم جهة برص ناخن

و بخور سياه رسيدهء او با دانهء او جهة ربو و امراض شش نافع

برگش : ضمادش جهة جمره و نمله و منع زياده شدن او

و شرى و نار فارسى و غرب چشم

و اورام حاره و التيام پوست سركه منقلع شده باشد

و با عسل جهة داخس و با آرد جو بر ما تحت ناف طلا كردن جهة اسهال

و خائيدن او جهة قلاع

و ضماد پخته او با آب غوره به حدى كه به قوام عسل رسد جهة دندان كرم خورده و زيرانيدن او

و مطبوخ او در شراب (حلال:حل کننده) جهة نقرس و مفاصل

و به دستور مضمضهء آب طبيخ آن جهة دندان كرم خورده نافع

و حقنهء او جهة قروح باطنى و مقعد و رحم و عصارهء او در افعال مذكوره مثل برگ اوست

و حمول او جهة قطع سيلان رحم و نزف او

و ضماد او جهة برآمدگى حدقه و قطع ريختن مواد به چشم و تاكّل پلك نافع

و بيخ درخت زيتون را با قدرى برگ او جوشانيده مضمضه نمايند جهة تسكين درد سر و نطولش جهة زكام

و تحليل رطوبات و بخار او جهة اخراج رطوبات دماغ از بينى بغايت مؤثر

و تعليق بيخ او بالخاصية جهة سم عقرب آزموده است

و چون شاخهاى باريك و برگ او را در كوزه كرده در كورهء كوزه گرى احراق نمايند

پس از كوره بيرون آورده شراب (حلال :حل گننده)بر او پاشيده بار ديگر احراق كمى كنند

در همه افعال قويتر از توتيا است

و ضماد خاكستر برى او با سركه جهة عرق النسأ بر بالاى عروق از جانب وحشى به قدر چهار انگشت

جهة قرحه نمودن موضع و رفع علت از مجربات بيان نموده اند

و مؤلف تذكره ضماد مدقوق برگ و شاخ اقسام زيتون را در اين امر مجرب دانسته‌اند

و ضماد خاكستر او با عسل و آب ثمر او جهة داء الثعلب و داء الحيه و سعفه و جوششها نافع

و رطوبت شاخ تازهء او كه از سوختهء او به هم رسيده باشد جهة جرب و سبوسهء سر و قروح آن نافع

و نطول طبيخ همه اجزاى او جهة صداع و شقيقه و دوار

و پاشيدن آن در خانها جهة گريزانيدن هوام

و مضمضه آب نمك كه زيتون در او خيسانيده باشند جهة استحكام لثه مفيد

صمغ او : و در تقويت ذهن قويتر از كندر و دافع سعال مزمن و خراج بلغمى

و جهة رفع رطوبت جراحات و با مرهمها جهة رويانيدن گوشت مؤثر و صمغ برى او قويتر

و مدر بول و حمول او جهة رفع احتباس حيض

و ضمادش با سركه جهة جرب متقرح

و سنون او جهة تسكين درد دندان كرم زده مفيد است

و چون زيتون را در آبى كه آهك طبخ داده باشند بخيسانند

در روز تلخى او برطرف می شود و بخور دانهء زيتون قاطع سعال و ربو است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص140

[pejuhesh237]

برى و بستانى :

و سريع الاستحالهء به سودا و صفرا و مرخى معده و مغثى

و مشهى و حابس طبع و مبهى و مورث بيخوابى و لاغرى

و مصلحش مغز گردكان و بادام و سركه و روغنها

و گويند مضر شش و مداومت او محرق اخلاط و مصلحش شيرينيها است

و ضماد او جهة رفع سبوسهء سر

و ضماد نارس او جهة سوختگى آتش

و طلاى دانهء او با پيه و آرد گندم جهة برص ناخن

و بخور سياه رسيدهء او با دانهء او جهة ربو و امراض شش نافع

برگش :


ضمادش جهة جمره و نمله و منع زياده شدن او

و شرى و نار فارسى و غرب چشم

و اورام حاره و التيام پوست سركه منقلع شده باشد

و با عسل جهة داخس و با آرد جو بر ما تحت ناف طلا كردن جهة اسهال

و خائيدن او جهة قلاع

و ضماد پخته او با آب غوره به حدى كه به قوام عسل رسد جهة دندان كرم خورده و زيرانيدن او

و مطبوخ او در شراب (حلال:حل کننده) جهة نقرس و مفاصل

و به دستور مضمضهء آب طبيخ آن جهة دندان كرم خورده نافع

و حقنهء او جهة قروح باطنى و مقعد و رحم و عصارهء او در افعال مذكوره مثل برگ اوست

و حمول او جهة قطع سيلان رحم و نزف او

و ضماد او جهة برآمدگى حدقه و قطع ريختن مواد به چشم و تاكّل پلك نافع

و بيخ درخت زيتون را با قدرى برگ او جوشانيده مضمضه نمايند جهة تسكين درد سر و نطولش جهة زكام

و تحليل رطوبات و بخار او جهة اخراج رطوبات دماغ از بينى بغايت مؤثر

و تعليق بيخ او بالخاصية جهة سم عقرب آزموده است

و چون شاخهاى باريك و برگ او را در كوزه كرده در كورهء كوزه گرى احراق نمايند

پس از كوره بيرون آورده شراب (حلال :حل گننده)بر او پاشيده بار ديگر احراق كمى كنند

در همه افعال قويتر از توتيا است

و ضماد خاكستر برى او با سركه جهة عرق النسأ بر بالاى عروق از جانب وحشى به قدر چهار انگشت

جهة قرحه نمودن موضع و رفع علت از مجربات بيان نموده اند

و مؤلف تذكره ضماد مدقوق برگ و شاخ اقسام زيتون را در اين امر مجرب دانسته‌اند

و ضماد خاكستر او با عسل و آب ثمر او جهة داء الثعلب و داء الحيه و سعفه و جوششها نافع

و رطوبت شاخ تازهء او كه از سوختهء او به هم رسيده باشد جهة جرب و سبوسهء سر و قروح آن نافع

و نطول طبيخ همه اجزاى او جهة صداع و شقيقه و دوار

و پاشيدن آن در خانها جهة گريزانيدن هوام

و مضمضه آب نمك كه زيتون در او خيسانيده باشند جهة استحكام لثه مفيد

صمغ او :

و در تقويت ذهن قويتر از كندر و دافع سعال مزمن و خراج بلغمى

و جهة رفع رطوبت جراحات و با مرهمها جهة رويانيدن گوشت مؤثر و صمغ برى او قويتر

و مدر بول و حمول او جهة رفع احتباس حيض

و ضمادش با سركه جهة جرب متقرح

و سنون او جهة تسكين درد دندان كرم زده مفيد است

و چون زيتون را در آبى كه آهك طبخ داده باشند بخيسانند

در روز تلخى او برطرف می شود و بخور دانهء زيتون قاطع سعال و ربو است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص140



. از نظر خواص معتقدند كه ميوه آن در بدن خيلى سريع به سودا و صفرا تبديل مى‏شود.

ميوه تازه و ياقوتى‏رنگ آن معده را سست مى‏كند و قى‏آور است و بهترين نوع آن ميوه سبز رسيده آن است

كه در آب‏نمك پرورده شده باشد و با طعام خورده شود. خوردن‏ زيتون پرورده قبل يا بعد از غذا توصيه نمى‏شود.

خوردن زيتون پرورده با غذا مقوى معده و اشتهاآور و قابض و مبهى است ولى ايجاد بى‏خوابى مى‏كند

از اين نظر بايد با مغز گردو و بادام و سركه خورده شود و ضمنا مضر ريه است و از اين نظر بايد با عسل خورده شود.

ضماد ميوه زيتون براى رفع پوسته شدن سر و ضماد نارس آن براى سوختگى آتش مفيد است.

ضماد برگ آن براى ورمهاى گرم چشم و التيام زخم سر كه در تاثر بريدگى ايجاد شده باشد و همچنين براى مخملك

و ضماد آن مخلوط با عسل براى داخس يا عقربك (آماسى كه در بن ناخنها ايجاد و سفيد چركين مى‏شود)

و به انگليسى ويتلا گويند نافع است. جويدن برگ زيتون براى رفع زخمهاى دهان خوب است.

مضمضه با آب دم‏كرده آن براى تسكين درد دندان كرم‏خورده و خوردن پخته آن در سركه براى نقرس و درد مفاصل و حقنه يا اماله با آب

دم‏كرده آن براى زخمهاى داخلى و مقعده و رحم نافع است.

شياف آن براى قطع سيلان ترشحات رحم و خونريزى آن مفيد است

و ضماد خام آن براى تورم حدقه چشم و سرانجام ماليدن آب دم‏كرده شاخه و برگ و ميوه و ريشه آن براى رفع سردرد

و سرگيجه و پاشيدن آن در خانه براى گريزانيدن حشرات نافع است.

مضمضه با آب‏نمكى كه زيتون در آن پرورده شده است براى استحكام لثه‏ها و دندان مفيد است

و ضماد خاكستر چوب آن با عسل و آب ميوه زيتون براى جلوگيرى از ريختن مو و كچلى و جوشهاى سر نافع مى‏باشد.

صمغ درخت زيتون از نظر طبيعت گرم و خشك است و خواص آن مقوى ذهن و حافظه و در اين مورد قوى‏تر از كندر است

و براى سرفه مزمن و اخراج بلغم و رفع رطوبت جراحتها به‏طور مرهم روى زخمها گذارده مى‏شود و موجب رويانيدن گوشت مى‏شود.

روغن زيتون يا «زيت» از نظر طبيعت گرم و خشك و يابس است. از نظر خواص خوردن 70 گرم آن با نيم كيلوگرم آب و يا ماء الشعير مسهل

قوى است و براى درد اعضا و سياتيك نافع است و با آب گرم براى رفع قولنج و دل‏پيچه و خارج كردن كرم معده و خرد كردن سنگ مثانه

و دفع سنگهاى صفراوى، رفع يبوست مزمن، ازدياد ترشح ادرار، حيض، عرق و تسكين درد مفاصل و سياتيك و سرين مفيد است.

حقنه‏ يا تنقيه با روغن زيتون و آب گرم به مقدارى كه فوقا ذكر شد براى درد كمر و درد مفاصل و سياتيك

و ماليدن روغن زيتون براى دردهاى سر و با مرهمها براى التيام زخمها نافع است. مقدار خوراك آن تا 35 گرم است.

ارقام مختلف زيتون‏
1. ميوه كامل 2. مقطع طولى ميوه 3. هسته 4. مقطع عرضه هسته 5. بادام مغز هسته‏
«زيت العتيق»: اگر روغن زيتون را بيش از يك سال و به قولى تا شش سال نگهدارى كنند كهنه شود، آن را زيت العتيق گويند.

اين نوع روغن زيتون گرمتر از غير عتيق آن است.

خواص آن ملين است و اكتحال و ماليدن آن به چشم براى تقويت چشم مفيد است

و اگر آن را گرم كنند و در محلى كه عقرب نيش زده است بمالند درد آن را تسكين دهد.

روغن زيتونى كه از هفت سال بيشتر كهنه شده باشد جانشين روغن بلال است و هرچه كهنه‏تر شود قوى‏تر مى‏گردد.

معروف است كه تا 4 هزار سال قوت خود را نگه مى‏دارد.

روغن زيتونى كه از ميوه نارس گرفته شود برخلاف روغن زيتون معمولى سرد و خشك است.

خواص آن مقوى لثه و دندان و صاف‏كننده اخلاط و بازكننده گرفتگى‏ها و انسداد و مانع ترشح عرق است.

براى خرد كردن سنگ مثانه مفيد است. اگر 80 گرم آن را با 80 گرم عسل، 14 گرم كندر و 16 گرم سياه‏دانه مخلوط كنند

و مدت سه روز در حمام بخورند و در آن روزها آب سرد نخورند براى تمام دردهاى سرد مانند سستى

و فلج و لقوه و نظاير آن مفيد بوده و براى پيران موجب هيجان و تقويت نيروى جنسى مى‏شود.

جوشانده برگ زيتون 50- 20 گرم در هزار گرم آب مصرف مى‏شود و گرد پوست شاخه‏هاى زيتون

و يا گرد برگ زيتون از 25- 4 گرم مخلوط در يك مايع يا شربت ساده و يا مخلوط در آب عسل خورده مى‏شود.

خوردن روغن زيتون به عنوان ملين 50- 30 گرم نافع است و به علاوه قولنج كبدى كه ناشى از سنگ كيسه صفرا باشد را تسكين مى‏دهد.

در استعمال خارجى مخلوط روغن زيتون و شراب قرمز به مقدار مساوى براى شستن و پانسمان زخم مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 155-157

[pejuhesh237]

.نظرى به تحقيقات جديد علمى در مورد خواص درمانى روغن زيتون‏
ساكنين جزيره كرت بيش از هر ملتى در رژيم غذايى خود از انواع مواد چربى استفاده مى‏كنند و معمولا غذاهاى خيلى چرب مى‏خورند

و در حدود 45 درصد كالرى حاصل از رژيم غذايى روزانه آنها از چربى‏ها مى‏باشد. حد اقل 33 درصد آن از روغن زيتون است.

با اين رژيم غذايى پرچربى انتظار همه اين است كه ساكنين جزيره كرت بيش از ساير مردم دنيا دچار بيمارى‏هاى قلبى شوند

ولى برعكس، اهالى جزيره كرت يكى از گروه‏هاى نادرى در دنيا هستند كه با وجود مصرف چربى زياد كمتر از هر گروه ديگر به بيمارى‏هاى قلبى و سرطان مبتلا مى‏شوند.

دليل آن اين است كه اهالى جزيره كرت بيش از اكثر مردم دنيا روغن زيتون مصرف مى‏كنند. در جزيره كرت روغن زيتون خيلى زياد و مثل آب مصرف مى‏شود و مصرف سرانه روغن‏

زيتون در اين جزيره بيش از هر نقطه‏اى در دنيا مى‏باشد. در فاصله كمى بعد از مردم كرت از نظر مصرف روغن زيتون، ايتاليا و پس از آن يونان و ساير مناطق مديترانه‏اى هستند.

اشخاصى كه روغن زيتون زياد مصرف مى‏كنند بيشتر عمر مى‏كنند



پس از ويليام كندى‏ ، دانشمندى كه معتقد بود ايتاليايى‏ها را روغن زيتون نجات داده است، پژوهشهاى جديدى را آنسل كيس‏ ،

محقق معروف رژيم‏هاى غذايى پرچربى در دانشگاه مى‏نزوتا روى 2300 نفر مردان ميان‏سال از 7 كشور مختلف، به عمل آورد

و نشان داده است كه نرخ مرگ‏ومير در اثر انواع بيمارى‏هاى قلبى در مردهايى كه قسمت عمده چربى مصرف روزانه آنها روغن زيتون بوده است به‏طور استثنايى كم مى‏باشد.

تحقيقات علمى متعدد ديگرى تأييد نموده كه در روغن زيتون تركيبات شيميايى وجود دارد كه در خون آثار مفيدى مى‏گذارند از جمله تمايل خون به لخته شدن را متوقف نموده

و نسبت‏HDL /LDL كلسترول خون را به نفع‏HDL اصلاح مى‏كند، و از رسوب كلسترول در شريانها جلوگيرى مى‏نمايد

و به اين دليل است كه دانشمندان غذادرمانى مصرف روغن زيتون را به عنوان داروى بسيار مؤثرى براى پيشگيرى حمله‏هاى قلبى

و حتى پس از وقوع اوليه حمله براى جلوگيرى از حملات بعدى قلبى توصيه مى‏نمايند.

در ميلان پزشكان به بيمارانى كه جرّاحى قلب كرده‏اند خوردن روزانه 5- 4 قاشق سوپ‏خورى بزرگ روغن زيتون را به عنوان قسمتى از رژيم غذايى آنها توصيه مى‏كنند.

با اين رژيم ظرف 6 ماه وضع خون بيماران چنان اصلاح مى‏شود كه احتمال وقوع حمله‏هاى بعدى قلبى را خيلى كاهش مى‏دهد.

پزشكان مركز علوم بهداشتى دانشگاه تكزاس در دالاس كه يكى از مراكز پيشاهنگ پيشرفته در درمان بيمارى‏هاى قلبى است نيز در تحقيقات خود دريافته‏اند

كه وجود مواد چرب از نوع مونو انساتوريتد (چربى‏هايى كه داراى يك اسيد چرب اشباع‏نشده هستند) در روغن زيتون موجب مى‏شود

كه كلسترول خون به مقدارمحسوسى كاهش يافته و در تركيب اجزاى آن نيز تغييرات مفيدى ايجاد شود.

در يك آزمايش كه در مورد عده‏اى امريكايى ميان‏سال به عمل آمده نشان داده شده است كه مصرف روغن زيتون، كلسترول خون را در حدود 13 درصد و جزء خطرناك كلسترول يعنى‏LDL

را/ 21 درصد كاهش داده است. محقق ديگرى به نام دكتر ويليام گروندى‏ در پژوهشهاى خود دريافته است كه چربى‏هاى مونو انساتوريتد براى كاهش كلسترول بالاى خون آن‏قدر تأثير

دارند كه مثل اين است كه شخص رژيم كم‏چربى داشته است.

و توصيه دكتر گروندى اين است كه به منظور پيشگيرى بيمارى‏هاى قلبى به جاى ساير انواع روغنهاى گياهى و حيوانى، بهتر است فقط از چربى روغن زيتون استفاده شود.

روغن زيتون چطور عمل مى‏كند و رمز شفابخشى آن چيست؟

قسمت عمده روغن زيتون را ملكولهاى چربى گياهى از نوع مونو انساتوريتد تشكيل مى‏دهند كه از ساير انواع چربى‏هاى گياهى كه داراى مولكول‏هاى چربى پولى‏انساتوريتد هستند

و غالبا براى خوردن توصيه مى‏شوند، نظير روغن ذرت، در اصلاح كيفيت خون بيشتر مؤثر است.

توضيح: چربى‏هاى پولى‏انساتوريتد چربى‏هايى هستند كه از چند اسيد چرب اشباع‏نشده تشكيل شده‏اند.

روغن زيتون نه فقط كلسترول توتال خون را كاهش مى‏دهد بلكه در عين حال برعكس ساير روغنهاى گياهى جزء مفيد كلسترول خون يعنى‏HDL را حفظ مى‏كند

و چندان كاهش نمى‏دهد و در نتيجه نسبت بحرانى‏HDL در خون حمايت مى‏شود. و اين رمز شفابخشى نيرومند روغن زيتون در مورد درمان بيمارى‏هاى قلبى است.

در حالى كه ساير انواع روغنهاى گياهى كلسترول خون را با تمام اجزايش كاهش مى‏دهند يعنى‏LDL وHDL هر دو را كاهش مى‏دهند.

تا اين اواخر دلايل شفابخشى و آثار مفيد روغن زيتون محدود به توضيحات ياد شده بود ولى در تحقيقات جديد علمى كشف شده است

كه در روغن زيتون يك عامل ضد بيمارى‏هاى قلبى ديگرى نيز وجود دارد كه مستقلا عكس العمل‏هاى فيزيولوژيكى مفيدى دارد.

مثلا به عنوان يك عامل ضد انعقاد خون (رقيق كردن خون و كاهش شانس لخته شدن و انسداد شريانى) و همچنين جلوگيرى نسبى جذب‏

كلسترول اضافى در بدن مؤثر است.

گروهى ديگر از دانشمندان ايتاليايى به سرپرستى دكتر برونو برّا ، استاد بيوشيمى دانشكده داروشناسى دانشگاه ميلان،

در تحقيقات دامنه‏دارى در حدود هزار تركيب شيميايى فعال در روغن زيتون تشخيص داده‏اند.

طبق نظر دكتر برّا اين تركيبات شيميايى حتى ممكن است در مورد برخى اشخاص با رژيمهاى غذايى پرچربى و پركلسترول نيز مقابله كنند.

يكى از آن هزار تركيب شيميايى به نام سايكلو آرتانول‏ ، كلسترول اضافى خون در جريان سيكل جذب را، خنثى مى‏كند و باعث مى‏شود كه از جريان خون خارج شود.

مطالعات دكتر برّا نشان مى‏دهد كه خوردن يك قاشق سوپ‏خورى بزرگ روغن زيتون آثار كلسترول‏زدايى دو عدد تخم‏مرغ را از بين مى‏برد.

محققان دانشگاه كنتاكى امريكا در آزمايشهاى خود دريافته‏اند كه روغن زيتون فشار خون را نيز كاهش مى‏دهد

و حتى مصرف در حدود 3/ 2 يك قاشق سوپ‏خورى در روز موجب شده است كه فشار سيستوليك‏ خون در حدود 5 و فشار دياستوليك‏ خون 4 درجه در مردان كاهش يابد.

روغن زيتون به عنوان عامل ضد پيرى و ضد سرطان‏

تأثير روغن زيتون در داخل سلولهاى انسان، جدار سلولها را مقاوم كرده و در برابر حملات و آسيبهاى راديكالهاى آزاد مخرّب كه به‏طور سرگردان در بدن وجود دارند

حفظ و حمايت مى‏نمايد، به اين ترتيب كه مواد ضد اكسيدكننده‏ها را كه در روغن زيتون به مقدار زياد وجود دارند، سلولهاى بدن انسان جذب كرده

و موجب مى‏شوند كه فرسايش و پيرى سلول به تأخير بيفتد و سلولها مدت طولانى‏ترى زنده و فعال بمانند

و بيشتر بتوانند در برابر حملات اكسيدكننده‏ها كه موجب ايجاد اختلال سلولى مى‏شود بجنگند و نگذارند زمينه براى ايجاد سرطان مناسب شود.

روغن زيتون، همچنين كمى مليّن است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 158-161