دلب

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

درختى است از خانوادۀ Platanaceae ، نام علمى آن Platanus orientalis L. مى‌باشد.

فارسی: چنار در كردستان آن را «جوهر» گويند. در كتب طب سنتى با نامهاى عربى «صنار» ، «عيثام» و «دلب» نام برده مى‌شود.

عربی:

یونانی:

انگلیسی: باطاتس Sycamore و Plane tree و Oriental Plane tree

فرانسه: Platane و Platane oriental

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

درخت چنار است.

درختى است معروف و بسيار عظيم و برك آن پهن و متشعب و مشرف و چوب آن سبك و جوهردار

و ثمر آن مدور و خار دار خشبي سبكوزن غير ماكول کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 422

چنار درختى است بسيار زيبا، عمر زياد و چوب سخت دارد و بلندى آن به  ۴٠ - ٣٠  متر مى‌رسد. برگهاى آن ساده، پنجه‌اى متناوب است.

گلهاى نر و مادۀ آن جدا به صورت شاتون كروى شكل هستند و هر دو نوع گل روى يك درخت وجود دارند

ميوۀ آن مركب از چند فندقه مى‌باشد فندقه در اصطلاح گياه‌شناسى به ميوۀ خشك ناشكوفا گفته مى‌شود كه داراى يك دانه به حالت آزاد است .

در قاعدۀ ميوه يك دسته تار بلند به شكل كاكل قرار دارد كه معمولا هر  ۴ - ٣  ميوه به يك دنباله وصل هستند و در بهار پس از رسيدن پخش مى‌شوند.

پوست ساقه و تنۀ درخت نازك، خاكسترى مايل به سبز يا سفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص274-275

[pejuhesh237]

.منبت آن بلاد سردسير کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 422

گونه‌هاى چنار در تمام مناطق نيمكرۀ شمالى جهان انتشار دارد و گونۀ P. orientalis در آسياى صغير و خاورميانه و در اروپا نيز پراكنده است.

در ايران پايه‌هاى خودرو آن در كوههاى بختيارى تا سردشت و در كجور و دره هراز و رودبار و همچنين در خوى، همدان، هرسين،

لرستان در شهبازان، سپيدشت، بيشه گوتوند، در باغ تخت شيراز، غار شاپور در كازرون، كوه نصر در كرمان، راجرد قم، تربت جام

و ارتفاعات بين لوشان و عمارلو ديده مى‌شود. بيشه‌هاى طبيعى آن در فاصلۀ كتول تا دامغان مشاهده شده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 275

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.سرد و تر و با قبض و پوست و ثمرش بسيار سرد و خشك و با حرارة قليله كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص117

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و جالى و ضماد برگ تازهء او جهة ورم زانو و پختهء او در شراب جهة ورم چشم و منع ريختن مواد رطبه

و رفع ورم بلغمى نافع و مضمضهء او كه در سركه پخته باشند جهة درد دندان

و در شراب جهة سموم حيوانى و ضماد محرق او بغايت جالى و مجفف و جهة برص و رفع رطوبه متعفنه زخمها

و با آب جهة تقشر جلد مفيد (+گویند عرق چنار که از پوست و برگ و ثمرش گیرند جهت ضیق النفس عظیم النفع است

و طریقه آن است که اجراء او را دو شبانه روز در آب بخیسانند

پس مالیده در دیگ کنند و مراد از ثمر او دانهای مدور خاردار است که در چنار به هم می رسد

و ایضا عرق ریشه چنار که به دستور از چهار من آن یک من عرق گرفته باشند

بعد از خیساندن دو شبانه روز در آب به جهت تقویت بدن و ضعف معده و تقویت عصب

و تسمین بدن و امراض بارده و بواسیر و رعشه و استسقا و درد دل نافع است

و قدری نشاه داردنه به حد ؟ ؟ در امراض بارده استعمال کنند از ترشی و ؟ اجتناب لازم است

و قدر شربتش یک فنجان قهوه خوری تا یک پیاله ماست خوری است

و طرف صبح ناشتا باید خورد و مداومت از بیست روز تا پنج شش ماه به حسب امزجه و امراض متفاوته ضرور است

و بعد از کشیدن عرق مزبور تا یک ماه استعمال نمی توان کرد

و از آن هر چه زیادتر بماند تا پنج شش سال هم نگاه داشته اند.

رفع رياح از مجربات دانسته‌اند و به دستور آشاميدن يك درهم از بیخ او با ماء العسل تا چند يوم همين اثر دارد

و ضماد او با كندر و شراب جهة جذب پيكان و خار از اعضا و با شيلم و ماء العسل جهة تحليل غرب نافع

و طلاى او جهة سرخى رنگ رخسار و رفع آثار و فرزجه او جهة گشودن حيض مؤثر

و مضر حلق و مصلحش در شير پختين و قدر شربتش تا دو درهم است.)

و ثمرش با پيه جهة سوختگى آتش و نفوخ گل او كه از ثمرش گرفته باشند جهة قطع رعاف مؤثر

و بخور او و پاشيدن آب و جرم مطبوخ او كشندهء جعل است

و غباري كه بر برگش مى نشيند بغايت مضر صوت و سمع و بصر و قصبهء ريه است

و مصلحش شير تازه است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص117

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود

[pejuhesh237]

و جالى و ضماد برگ تازهء او جهة ورم زانو

و پختهء او در شراب جهة ورم چشم و منع ريختن مواد رطبه

و رفع ورم بلغمى نافع

رفع ورمهاى بلغمى، ورم زانو و ساير اعضا و ورمهاى گرم مفيد است.

و مضمضهء او كه در سركه پخته باشند جهة درد دندان

و مضمضۀ پوست تازۀ آن كه در سركه پخته شده باشد، براى رفع درد دندان

و در شراب جهة سموم حيوانى و ضماد محرق او بغايت جالى و مجفف و جهة برص و رفع رطوبه متعفنه زخمها

و با آب جهة تقشر جلد مفيد (+گویند عرق چنار که از پوست و برگ و ثمرش گیرند جهت ضیق النفس عظیم النفع است

و طریقه آن است که اجراء او را دو شبانه روز در آب بخیسانند

پس مالیده در دیگ کنند و مراد از ثمر او دانهای مدور خاردار است که در چنار به هم می رسد

و ایضا عرق ریشه چنار که به دستور از چهار من آن یک من عرق گرفته باشند

بعد از خیساندن دو شبانه روز در آب به جهت تقویت بدن و ضعف معده و تقویت عصب

و تسمین بدن و امراض بارده و بواسیر و رعشه و استسقا و درد دل نافع است

و قدری نشاه داردنه به حد ؟ ؟ در امراض بارده استعمال کنند از ترشی و ؟ اجتناب لازم است

و قدر شربتش یک فنجان قهوه خوری تا یک پیاله ماست خوری است

و طرف صبح ناشتا باید خورد و مداومت از بیست روز تا پنج شش ماه به حسب امزجه و امراض متفاوته ضرور است

و بعد از کشیدن عرق مزبور تا یک ماه استعمال نمی توان کرد

و از آن هر چه زیادتر بماند تا پنج شش سال هم نگاه داشته اند.

رفع رياح از مجربات دانسته‌اند و به دستور آشاميدن يك درهم از بیخ او با ماء العسل تا چند يوم همين اثر دارد

و ضماد او با كندر و شراب جهة جذب پيكان و خار از اعضا و با شيلم و ماء العسل جهة تحليل غرب نافع

و طلاى او جهة سرخى رنگ رخسار و رفع آثار و فرزجه او جهة گشودن حيض مؤثر

و مضر حلق و مصلحش در شير پختين و قدر شربتش تا دو درهم است.)

و ثمرش با پيه جهة سوختگى آتش و نفوخ گل او كه از ثمرش گرفته باشند جهة قطع رعاف مؤثر

و بخور او و پاشيدن آب و جرم مطبوخ او كشندهء جعل است

و غباري كه بر برگش مى نشيند بغايت مضر صوت و سمع و بصر و قصبهء ريه است

و مصلحش شير تازه است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص117

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود

[pejuhesh237]

.