دخن

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

دخن

اين گياه از خانوادۀ Gramineae مى‌باشد .و نام علمى آن Panicum miliaceum L. است.

فارسی:ارزن، و بشيرازى الم

هندی:كنكني

عربی:

یونانی:

انگلیسی: انگليسى Millet

فرانسه: Millet blanc و Millet Commun و Grand millet و Millet و Mil .
آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و او قسمى از جاورس است و از آن بزرگتر و در طبع مثل او و در افعال مانند او .كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص115


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

نوعى از جاورس است و دو قسم مى‌باشد يك قسم آنكه لون قشر آن مائل بسفيدى است و نازك كه بزودى از ان جدا مى‌كردد

و اين بهتر است از براى اكل و دوم آنكه پوست آن براق و املس و از ان دير جدا مى‌كردد و اين را بهندى چينه نامند و نيكو است از براى دوا کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 418


 ٢ . ارزن دانه‌درشت گياهى است يكساله ساقۀ آن قوى افراشته در قسمت پايين منشعب و شاخه‌دار برگهاى آن ساده سبز، خطى، دراز و نوك‌تيز.

گلهاى آن خوشه‌اى باز و خميده و دانه‌هاى آن برحسب واريته‌هاى مختلف سياه يا خاكسترى و زرد و در آخر قرمز هم مى‌باشد.

دانه‌هاى آن گرد است و ارتفاع ساقۀ آن  ٣٠ / ١ - ١  متر مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 311-312

[pejuhesh237]

ارزن دانه‌درشت يا دخن در آذربايجان در كشتزارهاى يام با نام «دارى» و در اشتران‌كوه لرستان

و همچنين در نواحى مرزى شرق در بادقيس و جنوب شرقى بلوچستان مى‌رويد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 312

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست.

در هند از گياه ارزن درشت براى معالجۀ سوزاك استفاده مى‌شود و در بلوچستان در لورالايى نوعى نان از آن درست مى‌كنند

و در شوران براى معالجۀ سوزاك از آن استفاده مى‌نمايند.


در چين از دانه‌هاى ارزن درشت، در درجۀ اول به عنوان غذا در خوراك استفاده مى‌شود

و از نظر دارويى معتقدند كه خنك‌كننده و نرم‌كننده است. پختۀ آن را به عنوان ضماد براى فروكش كردن جوش و كورك و آبسه‌ها استعمال مى‌نمايند.

جويدۀ آن را در دهان روى زخم بچه‌ها مى‌گذارند كه التيام دهد.

خاكستر آن را با روغن مخلوط كرده براى التيام زخم به كار مى‌برند زخم خوب مى‌شود بدون اينكه اثرى در جاى آن باقى بماند.

جوشاندۀ ريشه و شاخه‌هاى آن را براى رفع وجود خون در ادرار در زنها تجويز مى‌كنند به علاوه براى شستن تاولهاى پوست به كار مى‌برند

در هندوچين براى معالجه استسقا كه علامت آن جمع شدن غير طبيعى آب در فضاى بين سلولى بافتهاى بدن است استفاده مى‌شود

و به جاى جوشانده در برخى موارد خاكستر ارزن را با الكل مخلوط كرده و براى معالجۀ وجود خون در ادرار زنها تجويز مى‌نمايند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 312-313-314

[pejuhesh237]

.سرد در آخر اول و خشك در دوم و از جاورس در خشكي كمتر کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 418

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مطبوخ مقشر او با شير و روغن تازه مولد منى و ملين سينه و صالح الغذا و آرد او قابض طبع

و قاطع اسهال صفراوى و مولد سده و سنگ مثانه

و مصلحش شكر و عسل و بدلش برنج است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص115

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

قليل الغذاء و مجفف و حابس بطن از جاورس كمتر و مدر بول و بطئ النزول از معده کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 418

[pejuhesh237]

و مطبوخ مقشر او با شير و روغن تازه مولد منى و ملين سينه و صالح الغذا و آرد او قابض طبع

و قاطع اسهال صفراوى و مولد سده و سنگ مثانه

و مصلحش شكر و عسل و بدلش برنج است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص115

پوست گرفتۀ آن را با شیر تازه دوشیده و روغن تازه بپزند برای نرم کردن سینه بسیار نافع می باشد.

موجب ایجاد سنگ مثانه می شود که مصلح آن شکر و عسل است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 313

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

قليل الغذاء و مجفف و حابس بطن از جاورس كمتر و مدر بول و بطئ النزول از معده کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 418

خواص عمده آن قلیل الغذاء خشک کننده و مدر بول و دیر هضم است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 313

[pejuhesh237]

.