دبق

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحيم

[pejuhesh237]

درختچه‌اى است نيمه‌انگلى از خانوادۀ Loranthaceae ، نام علمى آن Viscum album L.

و مترادف آن Viscum coloratum ) Komarov(Nak. مى‌باشد.


فارسی:به فارسى مويزك عسل و كشمش كاوليان نامند.در شمال ايران «واش» و «دارواش» و در تهران به آن «گى» گفته مى‌شود.

در كتب طب سنتى با نام «داروش» (بر وزن باروت) و عربى آن «شجرة دبق» ذكر شده است.

عربی:ميوۀ آن را به عربى «دبق»

یونانی:

انگلیسی:Mistletoe و Misletoe و White Mistletoe و All heal

فرانسه:Gui و Gui blanc

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و آن دانه ايست از نخود وچكتر و سبز مايل به سياه

و در جوف او رطوبة چسبنده دانه هاى او به قدر خشخاش

و گياه او از درخت امرود و غير آن متكوّن می شود

و چندين شاخ از یك مكان مي رويد و برگش شبيه به برگ مورد و لطيف

و سبز كمرنگ. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص113-114


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بهترين آن تازۀ املس مدور آنست كه لون اندرون آن كراثي و بيرون آن مائل بسبزى و سياهي و سرخي مى‌باشد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 414


دارواش گياهى است انگلى خيلى پرشاخه و منشعب.

برگهايش سبز، ضخيم، ساده، بيضى دراز، متقابل سفت و چغر مثل چرم و شاخه‌هاى آن برحسب اينكه روى چه درختى زندگى انگلى را مى‌گذراند،

داراى اشكال مختلف مى‌باشد.

بعضى سبز و برخى چوبى هستند. گلهاى آن دوپايه و زردرنگ.

ميوۀ آن سته در ابعاد نخود سفيدرنگ كه داخل آن را گوشت چسبنده‌اى با دانه‌هاى ريز آن مانند خشخاش پر كرده است و تا ارتفاع  ١١٠٠  متر از سطح دريا مى‌رويد.

دارواش ياگى روى انواع درختان زندگى مى‌كند و مثل اين است كه به درخت پيوند شده است.

از شيرۀ گياهى درخت ميزبان استفاده مى‌كند و رشد آن را كاهش مى‌دهد.

معمولا انگل درخت سيب، تبريزى و گلابى مى‌باشد ولى روى انواع متعدد ديگرى نظير بادام، غان، ممرز، شاه‌بلوط، توت، فندق، گردو، كاج، اقاقيا، زيرفون و. نيز ديده شده است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 280

[pejuhesh237]

.در هندوستان، ايران و مناطق اروپا و شمال افريقا انتشار دارد.

در ايران روى تاج درختان ممرز، اوجا، ملج، انجيلى و گاهى بيد مى‌رويد.

در جنگلهاى شمال ايران در سردشت ديده مى‌شود. برگ دارواش علوفۀ خوبى براى دام است

و چوپانان در جنگلها هميشه دنبال درختان مورد حمله دارواش هستند.

درختچۀ دارواش را در اروپا براى تزيينات درخت كريسمس اغلب به كار مى‌برند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 280

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست

همه اجزاء استفاده مي شود

.در هند از گياه و برگهاى آن در مصارف داخلى در موارد بزرگ شدن طحال استفاده مى‌شود.

ميوۀ آن ملين و مدر و مقوى است و براى افزايش نيروى جنسى و تقويت قلب آن را مى‌خورند.

در كره شاخه‌هاى سبز و برگهاى آن به عنوان تونيك و براى معالجۀ سرماخوردگى عمومى به‌كارمى‌رود .

و دارويى براى لومباگو، روماتيسم و عضلات ضعيف است .

در چين مرسوم است ظرف ماههاى از فروردين تا مرداد شاخه‌هاى سبز گياه با چاقو چيده مى‌شود و قسمتهاى خشن آن را برمى‌دارند

و قسمتهاى نرم شاخه‌ها را خشك مى‌كنند كه پس از خشك شدن سياه‌رنگ مى‌شود.

اين دارو تونيك است و براى تقويت كليه‌ها مفيد مى‌باشد و رحم زنان حامله را آرام مى‌كند و استخوانها را استحكام مى‌بخشد

و براى افزايش ترشح شير مؤثر است . فشار خون را پايين مى‌آورد . ضد اسپاسم، بادشكن و آرامبخش است

در طب قديم چين از اين دارو براى رفع التهاب كبد و تسريع رشد موى سر استفاده مى‌شده است

براى اين گياه خاصيت متوقف كردن پيشروى سرطان  قايل هستند .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 282

[pejuhesh237]

در آخر دويم گرم و در اول آن خشك . كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص113-114


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:

و با رطوبت فضليۀ غير لزجه و بعضى در سوم كرم و خشك دانسته‌اند و قوت آن مركب از جوهر حار هوائي و بارد مائي

و اندك جوهر قابض ارضي و بعد ورود ببدن از هريك فعل مختص بدان ظاهر مى‌كردد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 414

[pejuhesh237]

.اسراف در خوردن آن ايجاد مسموميت مى‌كند و ممكن است موجب سكته قلبى و فلج قسمت اعضاى پايين بدن، قطع تنفس و خفگى شود،

لذا مصرف آن بايد با تجويز و زير نظر پزشك و در حد مجاز باشد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 283

[pejuhesh237]

و با رطوبه فضليه و جاذب از عمق بدن و ملطف

و محلل سريع الاثر رطوبات رقيقه و غليظه

و چون در آب گرم خيسانيده و پوست و تخم او را از عسل او افشرده صاف او را با مغز گردكان

و به دستور با مغز دانهء بيد انجير سرشته بنوشند جهة تنقيهء سودا و بلغم و تفتيح سدد

و عرق النساء و امراض بارده نافع و طلاى او منضج و مفجر و جمع كننده مواد و اورام

و مسكن دردهاى بارده و با زرنج و زفت جهة قلع ناخن و با راتيانج و موم جهة نضج و ملسا

و با كندر جهة قروح خبيثه و با آهك و عسل جهة رويانيدن ناخن

و جوشانيده او در آب آهك جهت تحليل اورام سپرز

و با حنا جهة سُعفه و ابريّه و با روغن گل جهة دراز كردن موى بسيار مؤثر

و بالخاصية مضر دل و مصلح او بادرنجبويه

و قدر شربتش تا يك مثقال و زيادهء او مورث مغص و دوار و ثقل اعضأست

و بدلش در تحليل نصف او ابهل و چهار دانگ او بادام و در ساير افعال نيم وزنش عاقرقرحا

و چون دبق را با عسل و دوشاب و سپستان طبخ داده مثل خياطه ترتيب دهند

و بر روى اشجار گذار طيوريكه بر آن نشيند پاى بست گردد و صيد شوند

و چون با قرمز بياميزند باعث شدة رنگ او شود و در ساير رنگها هم بسيار دخيل است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص113-114

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و با رطوبه فضليه و جاذب از عمق بدن و ملطف

و محلل سريع الاثر رطوبات رقيقه و غليظه

و چون در آب گرم خيسانيده و پوست و تخم او را از عسل او افشرده صاف او را با مغز گردكان

و به دستور با مغز دانهء بيد انجير سرشته بنوشند جهة تنقيهء سودا و بلغم و تفتيح سدد

و عرق النساء و امراض بارده نافع و طلاى او منضج و مفجر و جمع كننده مواد و اورام و مسكن دردهاى بارده

محلل و ملين است. رطوبتهاى رقيق و غليظ را رفع مى‌كند و اگر در آب گرم بخيسانند

و پوست و تخم آن را گرفته و عسل آن را خارج كنند و صاف نمايند و آن را با مغز گردو و يا با مغز دانه كرچك مخلوط كرده و بخورند

براى پاك كردن سودا، بلغم و باز كردن گرفتگى‌ها، انسداد مجارى، سياتيك و امراض سرد نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 282


و با زرنج و زفت جهة قلع ناخن و با راتيانج و موم جهة نضج و ملسا

و با كندر جهة قروح خبيثه و با آهك و عسل جهة رويانيدن ناخن

و جوشانيده او در آب آهك جهت تحليل اورام سپرز

و با حنا جهة سُعفه و ابريّه و با روغن گل جهة دراز كردن موى بسيار مؤثر

ماليدن آن نرم‌كننده و تحليل‌برنده و سربازكنندۀ دملها و ورمهاى بلغمى و نرم‌كنندۀ مفاصل

و با كندر براى جراحتها و زخمهاى بد و با آب آهك و آب انگور و عسل براى رويانيدن ناخن و با حنا براى كچلى

و با روغن گل جهت دراز كردن موى سر و جوشانيدۀ آن در آب آهك براى تحليل ورم طحال مؤثر است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 282


و بالخاصية مضر دل و مصلح او بادرنجبويه

و قدر شربتش تا يك مثقال و زيادهء او مورث مغص و دوار و ثقل اعضأست

و بدلش در تحليل نصف او ابهل و چهار دانگ او بادام و در ساير افعال نيم وزنش عاقرقرحا


دبق مضر و مضعف قلب است از اين نظر بايد با بادرنجبويه خورده شود. مقدار خوراك آن تا  ۵  گرم و خوردن زيادتر آن موجب دل‌پيچه و سرگيجه و سنگينى مى‌شود.

جانشين آن از نظر خواص معادل نصف آن ابهل و نصف وزن آن بادام براى تحليل ورمها و در مورد ساير خواص نصف وزن آن عاقرقرحا مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 282


و چون دبق را با عسل و دوشاب و سپستان طبخ داده مثل خياطه ترتيب دهند

و بر روى اشجار گذار طيوريكه بر آن نشيند پاى بست گردد و صيد شوند

و چون با قرمز بياميزند باعث شدة رنگ او شود و در ساير رنگها هم بسيار دخيل است. كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص113-114

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

در ضماداة و كمادات و نطولاة و قطورات

ضماد دبق

جهة مفاصل بارد و فالج و امراض عصبانى جميعاً نافع

و مفتح و محلل قوى و جاذب خار و پيكان از عمق بدنست

و حقير تجربه نموده است كه مداومته ضماد او بر مهرهاى پشت و مفصل باعث نجات جمعى كثير از استرخاء و تشنج چند ساله شده اند

تخم انجره ٢٠ ،بوزيدان نوره نوشادر زراوند مدحرج شحم حنظل علك البطم ٥ ،

حلبه فلفل دار فلفل عاقرقرحا 3، اشق ٤ ،

مقل قردمانا عود بلسان كندر مرّصاف راتينج زاج استخوان سوخته ابهل صبر زرد افسنتين سعد اذخر فرفيون سورنجان ٣ ،

دبق ١٢، موم ٤٥ ،حب السلاطين 6، با روغن سوسن و امثال او ١٥ ل به دستورى كه در قاعدهء مراهم مذكور است ترتيب دهند

و صمغها را در سركه حل كنند و عسل را بقدر سركه اضافه نمايند. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص354

[pejuhesh237]

.