حديد

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
حديد
به فارسى آهن نامند و نر و ماده می باشد نر او فولاد و مادهء او نرم آهن است
در دويم گرم و در سيم خشك اند و فولاد طبيعى را شابورقان و مصنوع از نرم آهن را اسطام نامند
و چون شاخ سوختهء بز و حجر الرّخام را بالسّويه بر آهن ماليده
در آتش سرخ كنند بسيار نرم می شود و قتر عبارة ازو است
و هر گاه با رصاص يا مرقشيشا يا رهج الفار يا زرنيخ بگدازند به مرتبهء رصاص زود گداز شود
و به دستور چون با نحاسن بگذارند و بعد از آن با شوره نحاس را ازو بسوزانند به غايت زود گداز گردد
و فولاد مصنوع كه متعارف و بسيار است طريق ساختن آن است
كه آهن متعارف را در كورهء مخصوصهء به آتش بسيار تند تا يك هفته بتابند
و حنظل و صبر وهرچه در تلخى قوى باشد يا زهره حيوانات سائيده برو ريخته آن مقدار بتابند كه در جسم او داخل شود
و گويند چون آهن را تافته يكبار در روغن كنجد تطفيه كنند
و بار ديگر در آب اطفا نمايند اقسام آهن را مثل آهن ربا به خود جذب كند
و آب آهن تافته به غايت مقوى باه و قابض
و جهة جراحت امعأ و اسهال مزمن بواسيرى و ورم سپرز و تقوية معده و سلس البول
و درد مقعد و گزيدن سگ ديوانه و رفع زردى رخسار و هيضه نافع
و شراب به آهن تافته در رفع خفقان و استسقا و ضعف جگر و معده و باه قويتر از آب تفته است
و دوغ به آهن تافته در اسهال دموى و نزف حيض و استرخاى مقعد قويتر است
و خبث الحديد و زعفران الحديد انشاءالله مذكور خواهد شد
(+آب آهن تافته بجهة سلس البول مجرب است و اهن کشته را به جهة ضعف معده به شرطی که درب کشته باشند از مجربات شمرده اند
انچه در طریق ساختن فولاد بیان نموده غلط است و طریق آتش آنست که دو قسم آهن که آهن خام و دیگر را آهن چربه گویند
در بوته خاک مخصوص بالمناصفه گذاشته در چهار ساعت در کوره گذاشته بدمند به حدی که هر دو آهن آب شده ممزوج شوند
فولاد می شود و آهن خام آنست که سنگ آهن را که یکبار آب نموده حاصل آن آهن خام است
و آهن خام را که یک مرتبه دیگر در کوره برند و آنقدر بدمند که سرخ شود و قابل ساختن بیل و امثال آن گردد
و آن را آهن چربه گویند و سبب جوهر فولاد و مخلوط شدن این آنست به یکدیگر والله اعلم
چون در ظرف آهن آب ریخته چهل روز در آفتاب سرطان و اسد گذارند
روز اول یک مثقال روز دوم دو مثقال روز سوم سه مثقال و همچنین روزی یک مثقال اضافه نمایند تا به چهل و پنجاه مثقال برسد
پس برگردد و روزی یک مثقال کم کند تا به یک مثقال برسد جهة ضعف معده و خناق و تقویة اعضای رئیسه و سلس البول و امراض.)

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص85