حرمل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

به لغت سریانی: حرمل

گياهى است از خانوادۀ Zygophyllaceae ، نام علمى آن Peganum harmala L. مى‌باشد. در بعضى منابع علمى آن را در خانوادۀ Rutaceae قرار مى‌دهند.

فارسی:به فارسى «اسفند» و «اسپند»

عربی: نوعى سداب وحشى است.غلقة الذئب،سذاب بري،حرمل

یونانی:

انگلیسی:Wild rue

فرانسه:Harmale و Rue sauvage

آلمانی:Syrische raut

ایتالیائی:Ruta della siria

[pejuhesh237]

نبات او به قدر زرعى می شود و از يك بوته چندين شاخ مي رويد

و برگش مايل به تدوير و غلاف دانهاى او مدور و مثلث الاضلاع به سه خط و با اندكى سرخى

و تخمش سياه مثل خردل و ثقيل الرايحه و از مطلق حرمل مراد اوست

و قسمى از آن را برگ مثل برگ بید و از آن كوچكتر و مايل به سفيدى

و گلش مثل ياسمين سفيد و غلاف دانهء او طويل و حرمل ابيض باعتبار غلاف او نامند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص86

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود


گياهي است علفي، پايا به ارتفاع 30 تا 40 سانتيمتر و حتي بيشتركه به حالت خودرو

در بسياري از اراضي باير شمال افريقا،تركيه، سوريه و ايران مي رويد

.پراكندگي آن در آسيا تا تبت ادامه دارد.در بعضي نواحي باير ايران،تا جائي كه شوره زمين زياد نباشد،

فراوان ديده مي شود بطوري كه تدريجا كه زمين داراي شورا زياد مي گردد، از فور و پراكندگي آن كاسته مي شود.

از مشخصات اين گياه آن است كه ظاهري بوته مانند ، پر برگ ، به رنگ سبز زيبا و برگهائي با تقسيمات باريك،

دراز و نامنظم دارد.گلهائي درشت و زيباي آن داراي 5 كاسبرگ باريك و 5 گلبرگ بزرگ به رنگ سفيد مايل به سبز است.

ميوه اش پوشينه،كروي و محتوي دانه هاي متعدد و سياه رنگ مي باشد.

Zygophyllum fabago

گياهي چند ساله ، بي كرك، به ارتفاع 40ر0 تا 90ر0 متر و داراي برگهاي دو قسمتي با ظاهر مشخص است.

گلهاي زرد رنگ و ميوه استوانه اي ، نوك تيز و محتوي دانه هاي مسطح و ناصاف دارد.داراي اثر مسهلي و ضد كرم است.كمتر به مصارف درماني مي رسد.

اعراب آنرا عذبه گويند.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 448

[pejuhesh237]

.اسفند در مناطق مديترانه‌اى شمال افريقا، تركيه، سوريه و ايران در اراضى باير مى‌رويد.

در ايران در اراضى باير حاشيه كوير، راه تهران-قم، اصفهان-تهران -قزوين در رستم‌آباد، در رودبار، اطراف كرج، بوشهر، ازنا، جادۀ تفرش

و بعضى نواحى ديگر ايران به‌طور خودرو ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص72

تبريز، بختياري.لرستان: از نادر 1800 متري .كرمان.

فارس : بوشهر.بلوچستان،سيستان: لوتك.

خراسان: نزديك بيرجند، گناباد،نزديك نيشابور.كاشان،

قم: راجرد در 1700 متري.سمنان و دامغان مي رويد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 448-449

[pejuhesh237]

دانه اسفند اثر سمي دارد

قسمت مورد استفاده آن، دانه گياه است

دانه اين گياه در طبابت هاي قديم اعراب، به عنوان خواب آور ، معرق، ضد كرم مصرف داشته است.

هنوز هم در طب عوام كم وبيش مورد استفاده قرار مي گيرد.

.گياه اسفند قاعده‌آور است. ترشح شير را زياد مى‌كند و در موارد سقط جنين به كار مى‌رود.

به علاوه براى تقويت نيروى جنسى مؤثر است.

دانۀ اسفند مخدر است و به عنوان تب‌بر و براى كاهش درد معده تجويز مى‌شود.

در مردان براى معالجۀ كرمهاى روده از نوع نوارى داده مى‌شود.

جوشاندۀ برگ اسفند براى روماتيسم مفيد است. ريشۀ آن براى كشتن شپش نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص74


[color=#FF00FF]
استفاده‌ی تاریخی

در ترکیه کپسول های خشک شده ی اسپند را برای محافظت از چشم بد در خانه ها و داخل ماشین‌ها آویزان می‌کنند.

در مراکش برای محافظت در برابر جن به شدت رواج دارد. در سوریه، عراق، عربستان سعودی، اردن

و بسیاری کشورهای عرب زبان دیگر، مانند ایران دانه های خشک اسپند را برای محافظت از چشم و نظر غریبه ها در آتش می ریزند

و با خواندن دعای خاصی که در هر فرهنگی متفاوت است، دود آن را به سمت خود و اطرافیان و اطراف محل فوت می کنند.

این آیین توسط پیروان مذاهب مختلف از جمله اسلام، زرتشت، مسیحیت، یهودیت و هندوئیسم اجرا می شود.

در بعضی از نسخه های دعاهایی که در حین این مراسم خوانده می شود، نام یک پادشاه باستانی زرتشتی به نام نقشابند برده می شود

که گفته می شود او اولین بار این دعا را از پنج فرشته‌ی نگهبان به نام یزد‌ها دریافت کرده است.

رسم سوزاندن اسپند در آتش برای دود تطهیر دهنده‌اش تا قسمت هندی کشمیر هم نفوذ کرده است

و در آنجا در مراسم عروسی وداها برای دور کردن تاریکی از زندگی جدید عروس و داماد آن را می سوزانند.

در ایران و ترکیه از اسپند رنگی قرمز تهیه می کردند که به قرمز ایران معروف بود و از آن برای رنگ کردن پشم و تولید قالی و فرش استفاده می کردند.

درواقع چیزی که این رنگ قرمز در جوشانده‌ی اسپند را به وجود می آورد، همان آلکالوئیدهایی هستند که خواص روان گردان اسپند را به آن می دهند،

و برای به دست آمدن چنین رنگ غلیظی که برای رنگ کردن پشم مناسب باشد، درصد بسیار بالایی از آلکالوئید حل شده لازم است؛

در چنین غلظت بالایی این آلکالوئیدها می توانند از راه تماس با پوست وارد بدن شده و تاثیرات روان گردان بگذارند.

از آنجایی که قالی بافان قدیم مدام با این رنگ ها به طور مستقیم تماس داشته اند،

بسیاری از تاریخ دانان اعتقاد دارند که داستان های مربوط به قالیچه های پرنده،

و همچنین طرح و نقش های هندسی روی فرش های ایرانی،

هردو نتیجه ی تاثیرات آلکالوئیدهای درون رنگ های گرفته شده از اسپند بر روی قالی بافان هستند. سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

در سيم گرم و در دويم خشك و قوتش تا چهار سال باقى مي ماند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص86

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و لطيف و محلل رياح امعأ و مواد غليظه و مبهّى و مسمّن و مدرّ بول و حيض و شير

و مسهل سودا و بلغم غليظ و حب القرع و جالى سينه و شش از لزوجات

و نقوع او جهة تحليل سودا و صاف كردن خون و نرم داشتن طبع

و جرم او جهة مصروع و تسخين بدن و اعصاب دماغ و رفع قولنج و عرق النسأ

و فالج و امراض بارده و استسقأ و رفع جنون و اعيا و سدد و يرقان و نسيان نافع

و چون يكوقیهء آن را كوبيده با چهار اوقيهء آب بجوشانند و آب او را با سه اوقيه عسل

و دو اوقيه روغن كنجد بنوشند مقيئ قوى و بيغايله است

و در تنقيهء سينه و اعالى بدن از لزوجات و ضيق النفس و سعال رطوبى بيعديل

و هرگاه بقدر يك رطل او را در شراب يا آب انگور كه به قدر سى رطل باشد بجوشانند

تا به ربع رسد و روزى دو اوقيه از آن تا سى روز بنوشند جهة رفع صداع مزمن مجرب دانسته‌اند

و اعادهء حمل زناني كه در وقتى حامله مي شده باشند و بعد از آن نشوند می نمايد

بايد سه روز متوالى از آن مطبوخ بنوشند و چون پانزده روز صاحب عرق النساء

و هر شب يك مثقال و نيم از حرمل ناكوفته تناول نمايد رفع آن علت گردد و مجربست

و چون با تخم كتان مخلوط نموده با عسل سرشته مداومت نمايند جهة رفع ضيق النفس بيعديلست

و چون زجاج محرق اضافه نمايند تفتيت حصاة نمايند

و اكتحال او با زعفران و زهرهء مرغ خانگى و عسل و شراب (حلال:حل کننده)

و آب باديان سبز جهة رفع ضعف بصر امتلائى

و نطول مطبوخ او جهة تقويه اعضا و سياه كردن موى و ازالهء خدر

و مطبوخ او با آب و روغن كنجد و مداومت اكل او جهة رفع امراض جگر و سل

و ضماد او با روغن شبت برناف و تهيگاه جهة قولنج مزمن

و سعوط عصارهء و آب مطبوخ او جهة قطع نزله و حمرهء چشم

و قطور او كه در آب ترب و روغن زيتون جوشانيده باشند جهة گرانى سامعه و كرى و دوى و طنين

و بخور او جهة درد دندان و مورث غثيان و صداع

و مضر محرورين و مصلحش ربوب ميوهاى ترش و سكنجبين و ترشيها

و قدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال و بدلش قردمانا و گويند تخم سدابست

و حمول بيخ او كه با روغن ايرسا سائيده باشند مفتح افواه عروق و خون بواسير است

و روغن او در سيم گرم و محرك باه و مفتح سدّهء دماغى

و جهة فالج و لقوه و صرع و رعشه و رياح اعصاب شرباً و ضماداً نافع

و حقنهء آن جهة عرق النساء و درد كمر و برودت گرده و رحم مفيد است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص86

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ضماد سائيدۀ كرم نمودۀ آن بتنهائي جهت فالج و استرخا و خدر و اوجاع ريحى و غيرها

در هر عضوى كه باشد نافع بشرط مداومت و بدستور با ثلث وزن آن زنجبيل خشك با آب برك عنب الثعلب

و اكر در آفتاب توانند اين ضماد را بعمل آورند كه زود خشك كردد بهتر است


و تعليق آن در پارچه كبود رافع سحر كويند افشانيدن آن در خانه باعث فرقت و بخور آن مبطل آن اثر

کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 352

[pejuhesh237]

و لطيف و محلل رياح امعأ و مواد غليظه و مبهّى و مسمّن و مدرّ بول و حيض و شير

و مسهل سودا و بلغم غليظ و حب القرع و جالى سينه و شش از لزوجات

رطوبتهاى سينه و ريه را خشك مى‌كند و بادهاى روده‌ها را تحليل مى‌برد و نيروى جنسى را تقويت مى‌نمايد

و ترشح شير را زياد كرده و مدر و قاعده‌آور است و مسهل سودا و بلغم غليظ و ضد كرم كدو مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و نقوع او جهة تحليل سودا و صاف كردن خون و نرم داشتن طبع

اگر اسفند را در آب خيس كرده بخورند براى تصفيه خون و تحليل مواد سودايى و لينت نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و جرم او جهة مصروع و تسخين بدن و اعصاب دماغ و رفع قولنج و عرق النسأ

و فالج و امراض بارده و استسقأ و رفع جنون و اعيا و سدد و يرقان و نسيان نافع

خوردن اسفند براى صرع، فلج، جنون، نسيان و ساير بيمارى‌هاى سرد دماغى و عصبى مفيد است و براى گرم كردن بدن، رفع استسقا، يرقان و سياتيك نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74


و چون يكوقیهء آن را كوبيده با چهار اوقيهء آب بجوشانند و آب او را با سه اوقيه عسل

و دو اوقيه روغن كنجد بنوشند مقيئ قوى و بيغايله است

و در تنقيهء سينه و اعالى بدن از لزوجات و ضيق النفس و سعال رطوبى بيعديل

اگر  ٣٠  گرم از آن را بكوبند و با  ١٢٠  گرم آب بجوشانند و آن را صاف كرده با  ٩٠  گرم عسل در  ۶٠  گرم روغن كنجد مخلوط كرده و بخورند قى شديدى مى‌آورد

و سينه و قسمت بالاى بدن را از رطوبتهاى لزج پاك مى‌كند و براى تنگى نفس و سرفه‌هاى رطوبتى مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74
و هرگاه بقدر يك رطل او را در شراب يا آب انگور كه به قدر سى رطل باشد بجوشانند

تا به ربع رسد و روزى دو اوقيه از آن تا سى روز بنوشند جهة رفع صداع مزمن مجرب دانسته‌اند

اگر  ۴۵٠  گرم اسفند را در  ١۵  كيلوگرم آب انگور بجوشانند آن‌قدر كه  ۴ / ٣  آن تبخير شود و  ۴ / ١  باقى بماند

و هر روز تا يك ماه هر روز  ۶٠  گرم از آن را بخورند براى رفع سردرد مزمن و صرع بسيار مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و اعادهء حمل زناني كه در وقتى حامله مي شده باشند و بعد از آن نشوند می نمايد

بايد سه روز متوالى از آن مطبوخ بنوشند

اگر زنى كه يكبار حامله شده و ديگر حامله نمى‌شود سه روز متوالى از آن جوشانده بخورد مجددا حامله مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و چون پانزده روز صاحب عرق النساء و هر شب يك مثقال و نيم از حرمل ناكوفته تناول نمايد رفع آن علت گردد و مجربست

اگر كسى كه مبتلا به سياتيك است پانزده شب هر شب  ۵ / ٧ - ۵  گرم اسفند را كوبيده و بخورد سياتيك او شفا يابد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و چون با تخم كتان مخلوط نموده با عسل سرشته مداومت نمايند جهة رفع ضيق النفس بيعديلست

و اگر اسفند را با تخم كتان و عسل مخلوط نمايند و بخورند براى تنگى نفس بسيار مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74
و چون زجاج محرق اضافه نمايند تفتيت حصاة نمايند

و اكتحال او با زعفران و زهرهء مرغ خانگى و عسل و شراب (حلال:حل کننده)

و آب باديان سبز جهة رفع ضعف بصر امتلائى

و نطول مطبوخ او جهة تقويه اعضا و سياه كردن موى و ازالهء خدر

و مطبوخ او با آب و روغن كنجد و مداومت اكل او جهة رفع امراض جگر و سل

ماليدن دم‌كردۀ اسفند براى تقويت اعضا و رفع سستى و سياه كردن مو نافع است و اگر دم‌كردۀ آن با روغن كنجد مخلوط و مدتى خورده شود

براى رفع بيمارى‌هاى ريه و كبد مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74
و ضماد او با روغن شبت برناف و تهيگاه جهة قولنج مزمن

و سعوط عصارهء و آب مطبوخ او جهة قطع نزله و حمرهء چشم

و قطور او كه در آب ترب و روغن زيتون جوشانيده باشند جهة گرانى سامعه و كرى و دوى و طنين

اگر اسفند را در آب ترب و روغن زيتون بجوشانند و چند قطره از آن را در گوش بريزند براى رفع سنگينى گوش و كرى و طنين در گوش مفيد است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و بخور او جهة درد دندان

بخور اسفند براى درد دندان نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و مورث غثيان و صداع و مضر محرورين و مصلحش ربوب ميوهاى ترش و سكنجبين و ترشيها

و قدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال و بدلش قردمانا و گويند تخم سدابست

اسفند براى گرم‌مزاجان مضر است و سردرد و قى و دل‌به‌هم‌خوردگى مى‌آورد.

براى رفع آن بايد از رب ميوه‌هاى ترش و سكنجبين و ساير ترشى‌ها استفاده كرد.

مقدار خوراك اسفند از  ١٠ - ۵  گرم است و جانشين آن از نظر خواص تخم سداب است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74


و حمول بيخ او كه با روغن ايرسا سائيده باشند مفتح افواه عروق و خون بواسير است

شياف گرد ريشۀ اسفند يا روغن ايرسا دهانۀ عروق و خون بواسير را باز مى‌كند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74

و روغن او در سيم گرم و محرك باه و مفتح سدّهء دماغى

و جهة فالج و لقوه و صرع و رعشه و رياح اعصاب شرباً و ضماداً نافع

و حقنهء آن جهة عرق النساء و درد كمر و برودت گرده و رحم مفيد است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص86

روغن اسفند از نظر طبيعت گرم و خشك است و براى فلج، لقوه، رعشه، سستى، صرع و پريدن ناگهانى اعضاى بدن چه با خوردن و چه با استفاده از ضماد آن مفيد است.

حقنه يا تنقيه آن براى تسكين درد كمر و سياتيك و سردى كليه و رحم نافع است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 74


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ضماد سائيدۀ كرم نمودۀ آن بتنهائي جهت فالج و استرخا و خدر و اوجاع ريحى و غيرها

در هر عضوى كه باشد نافع بشرط مداومت و بدستور با ثلث وزن آن زنجبيل خشك با آب برك عنب الثعلب

و اكر در آفتاب توانند اين ضماد را بعمل آورند كه زود خشك كردد بهتر است

و تعليق آن در پارچه كبود رافع سحر كويند افشانيدن آن در خانه باعث فرقت و بخور آن مبطل آن اثر
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 352


شربت حرمل
جهة صرع مجرب و رافع درد سر مزمن و ضيق النفس و سرفهء رطوبى امراض بارده مانند استسقا و جنون و نسيان بیعدیل است

يک رطل اسپند را كوبيده در سى رطل آب انگور بجوشانند تا به ربع رسد

و هر روز از پانزه ل تا سى ل تا سى و دو روز بنوشند

جهة اعادهء حمل زنانى كه در وقتی كه حامله ميشده باشند و بعد از آن نشوند سه روز اين شربت بنوشند تخلف در حمل نمى كند.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

[pejuhesh237]

در تحقیقات آزمایشگاهی که از عصاره اسپند جهت از بین بردن میکروب‌ها استفاده شده‌است.

عصاره‌های حاصل از کالوس خواص ضد میکروبی در برابر میکروب‌هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کولی و کاندیداآلبیکانس را نشان داده‌است.

به تازگی آلکالویید های بتاکاربولین موجود در گیاه و دانه های اسپند بدلیل خاصیت ضد تومور (ضد سرطان) آن مورد توجه قرار گرفته اند.

برای تولید کالوس از جدا کشت‌های اسپند معمولاً یک محیط پایه MS که حاوی هورمون KIN، باشد کافی است،

اما همراه کردن یک هورمون اکسینی نظیر ۴-D و ۲ و NAA با هورمون KIN باعث افزایش تولید کالوس می‌گردد.

تاکنون هیچ تحقیقی بروی سیستم باززایی نوساقه و ریشه در گیاه اسپند صورت نگرفته‌است.

دراین تحقیق بمنظور باززایی گیاه اسپند جهت بررسی ارتباط بین مراحل مختلف تمایز

و تولید آلکالوئیدها از جدا کشت‌های مختلف نهال اسپند و نیز محیط کشت حاوی هورمون BA,KIN و ویتامین تیامین تشخیص داده شد.

علاوه بر آن از نظر وجود آلکالوئیدها، کالوس‌های تیره و آبدار نسبت به کالوس‌های سبز و شفاف بیشترین آلکالوئیدها را دارا بودند.

همچنین نوساقه‌ها و کالوس مولد ریشه نیز دارای آلکالوئیدهای هارمالا بودند. دانه اسفند دارای آلکالوئیدهایی به نام (هارمالین، هارمین، هارمالول) است.منبع: ویکی پدیا



بررسی اثر ضد میکروبی عصاره هیدرو الکلی دانه گیاه اسفند بر روی 3 باکتری دهانی دندانی استرپتوکوکوس موتانس،

اکتینومایسز ویسکوز، لاکتوباسیلوس رامنوسوس و مقایسه آنها با کلر هگزیدین 2%


مقدمه و هدف: گیاه اسفند از گذشته های دور به عنوان یک ضد عفونی کننده در درمان انواع بیماری ها کاربرد داشته است.

با توجه به شیوع زیاد پوسیدگی دندان با ماهیت میکروبی و صرف هزینه های هنگفت درمانی،

همچنین به دلیل اقبال جامعه جهانی و کشورمان به درمان های سنتی و استفاده از گیاهان دارویی مانند اسفند،

در این مطالعه اثر ضد میکروبی این عصاره گیاهی مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف از این بررسی مطالعه تاثیر ضد میکروبی عصاره گیاهی اسفند بر روی میکروارگانیسم های آسیب زای ناحیه دهان و دندان

و مقایسه آن با دهانشویه قوی کلر هگزیدین می باشد.

روش کار: جهت اين بررسی از روش انتشار و از محيط کشت های مولر هينتون آگار (M.H)، تريپتيکاز سوی برات (T.S.B) استفاده شده است.

عصاره گیاه اسفند با غلظت 1/0% و کلر هگزیدین با غلظت 2% به عنوان شاهد به کار گرفته شده است .

با ايجاد چاهک پلیت بر روی محیط کشت مولر هینتون آگار و اندازه گیری هاله عدم رشد اطراف چاهک ها، پس از 24 و 48 ساعت،

اثر ضد ميکروبی عصاره گیاه اسفند بر روی باکتری های مذکور مورد برسی قرار گرفته است.

نتایج: قطر هاله عدم رشد، اطراف چاهکهای حاوی عصاره اسفند در مورد هر 3 باکتری بیشتر از کلر هگزیدین 2% مشاهده گردیده است.

نتایج کلی: نتایج حاصل از مطالعه نشان داد که عصاره گیاه اسفند دارای اثرات ضد باکتری قابل ملاحظه ای نسبت به کلرهگزیدین 2% می باشد. دانشگاه علوم پزشكي مشهد.