جور جندم

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

جور جندم

گياهى است از خانوادۀ Compositae تيرۀ فرعى Tubuliflorae نام علمى آن Centaurea cyanus L. مى‌باشد.

فارسی: به ضم اول و راء مهله معرب از كوز گندم فارسيت ،و بشيرازى گل گندم نامند

و نزد اهل اندلس بتربة العسل است


عربی: قنطوريون- ترنشاه-ترنشان- عنبر، و نزد عرب مشهور بنعيج الحبشه و شحم الارض و نزد اهل رقه معروف نجره الحمام

یونانی:

انگلیسی: Blue bottle و Corn flower

فرانسه: Barbeau و Centauree Bleuet و Bleuet و Bluet

آلمانی: blaue kornblume-kornblume-kornflockenblume

ایتالیائی:ciano-farinello-ciano minore-battesegola-fioraliso

[pejuhesh237]

چيزيست شبيه به مغز گردكان كه بر روى سنگها متكوّن سفيد مايل به زردى

چون در عسل گذراند متخلخل شده قدر قليل او حجم عظيم به هم مي رساند کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود:


و بغدادى و انطاكي و مالقي نوشته‌اند كه بقدر دانۀ نخود سفيد مائل بزردى است كه در صحراها بر روى سنگها متكون مى‌كردد

و انطاكي گفته بگمان من آن رطوبتى است كه مختلط كشته بآن خاك لطيف و چون در عسل اندازند بزودى منحل شود

و مقدار قليل آن حجم بسيار بهم رساند و عسل را غليظ گرداند و حجم آن را بيفزايد به حدى كه يك اوقيۀ آن بحجم يك رطل نمايد کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 322

گياهى است يكساله يا دوساله، بلندى آن  ٧٠ - ۴٠  سانتى‌متر، ساقه و برگهاى آن پوشيده از تارهاى پنبه به رنگ مايل به سفيد،

برگهاى آن ريشه‌اى نيزه‌اى و گلهاى آن آبى و گاهى سفيد است.

طبق گل آن در انتهاى ساقه ظاهر مى‌شود، در وسط آن گلهاى كوچك و منظم ولى اطراف آن گلهاى درشت نامنظم و اغلب عقيم وجود دارد.

ميوۀ آن سفيد و به يك دستۀ تارهاى حنايى رنگ منتهى مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 86

چون در مزارع مخصوصا مزارع گندم و غلات يافت مي شود، از اين جهت به گل گندم موسوي شده است.

برگهاي قاعده ان دمبرگ مشخص و پهنكي غالبا بابريد گيهاي عميق دارد در حالي كه برگهاي قسمت هاي فوقاني ساقه گياه عموما باريك ساده و بدون دندانه است.

گل گندم گلهاي زيبايي دارد كه در فاصله ارديبهشت تا مرداد ظاهر مي شود.

كاپيتولهاي ان منحصرا از گلهاي لوله اي تشكيل يافته و از خارج شامل براكته هاي است كه زوائده ي با كناره نازك

و غشايي به رنگ قهوه اي يا مايل به سفيد در انها ديده مي شود. زنبور عسل از كاپيتولهاي گل گندم شيره مرغوبي به رنگ سبز به دست مي اورد.

گل گندم به علت زيبايي خاصي كه كاپيتولهاي ابي رنگ ان دارند. كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 25-26

[pejuhesh237]

اين گياه در تمام مناطق نيمكرۀ شمالى پراكنده است و اغلب در مزارع غلات مى‌رويد

و به همين علت آن را به فارسى گل گندم و به انگليسى گل ذرت نامند.

در ايران در تمام مناطق كشور ديده مى‌شود و تاكنون در مناطق شمال ايران در منطقۀ البرز و اطراف تهران و بلوچستان و خراسان

و كرمانشاه شناسايى شده است. نام محلى آن در بلوچستان «گل توكنا» و «كوراق» است.

بيشتر از گلها و سرشاخه‌هاى گلدار گياه استفاده مى‌شود. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 86

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود.

هيج جزء آن سمي نيست.

.از گلهاى گياه به صورت دم‌كرده به عنوان مدّر در موارد استسقا استفاده مى‌شود

به علاوه در سرماخوردگى و خشونت سينه نيز اثر نرم‌كننده و تسكين سرفه دارد.

دم‌كردۀ ساقه و برگ و گل گياه اثر تب‌بر دارد و در رفع بيمارى‌هاى كبدى و يرقان نيز به كار مى‌رود.

دانۀ گياه مسهل است. مقدار خوراك آن در هربار در دم‌كرده‌ها: ۴٠  گرم شاخه و برگ و گل خشك را مدت نيم ساعت در يك ليتر آب جوش دم مى‌كنند

و هربار يك فنجان مى‌خورند.

در هند از گلهاى آن به عنوان تونيك و محرّك و قاعده‌آور استفاده مى‌كنند.

غنچه‌هاى آن قابض است و در استعمال خارجى در موارد ورم ملتحمه تجويز مى‌شود.

از گلهاى گياه به علت مادۀ رنگى قرمزى كه دارد براى رنگ كردن برخى از مواد غذايى مى‌توان استفاده كرد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 88


دم كرده يا اب مقطر آن سابقا به صورت لوسيون در رفع التهاب كناره ازاد پلك ها، ورم ملتحمه و گل مژه بكار مي رفته است.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 25-26


استعمالاته

يستعمل لتحسين الشهية وطارد للغازات يستعمل منقوع الأزهار في علاج العيون المصابة بالرمد. سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

و در اول سيم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و با رطوبت فضليه و بعضى در اول گرم گفته‌اند و بعضى در سوم سرد و خشك کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 322

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و با رطوبت فضليه و به غايت مبهّى و محرك آن و مسمن

و مع هذا اكثار او جهة تجفيف قوى مطفى باه است و جهة حصاة و رفع عسر بول و رفع خواهش از گل خوردن و امثال آن

و با آب سيب و به جهة قطع نزف الدم نافع و مغثى و مقئ

و مصلحش انار و ريباس و قدر شربتش تا دو درهمست و ضماد او جهة قوبا و سعفه نزف الدم کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و مفتت حصاة و رافع عسر البول

مقدار شربت آن تا دو درهم و چون يكرطل و ربع آن را در ده رطل عسل و سي رطل آب كرم اندازند

و بسيار برهمزنند و سر آن را بپوشند بزودى مسكر و شراب كردد به حدى كه قويتر از خمر باشد

و اهل عراق آن را فضيلت مى‌دهند بر خمر و بغدادى نوشته كه صنفى از جوز جندم از ناحيۀ بربر مى‌آورند

و آن كوچكتر و بسيار زرد و قوى و با سميت است استعمال آن بهيچ وجه جائز نيست و مهيج باه و مجفف و با وجود آن مطفى قوت باه است

بسبب شدت تجفيفى كه دارد و بدين سبب نيز قاطع نزف الدم است چون از خارج بران بپاشند و يا مقدار دو درهم با آب به و سيب بياشامند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 322

[pejuhesh237]

و با رطوبت فضليه و به غايت مبهّى و محرك آن و مسمن

و مع هذا اكثار او جهة تجفيف قوى مطفى باه است و جهة حصاة و رفع عسر بول و رفع خواهش از گل خوردن و امثال آن

و با آب سيب و به جهة قطع نزف الدم نافع و مغثى و مقئ

و مصلحش انار و ريباس و قدر شربتش تا دو درهمست و ضماد او جهة قوبا و سعفه نزف الدم کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و مفتت حصاة و رافع عسر البول

مقدار شربت آن تا دو درهم و چون يكرطل و ربع آن را در ده رطل عسل و سي رطل آب كرم اندازند

و بسيار برهمزنند و سر آن را بپوشند بزودى مسكر و شراب كردد به حدى كه قويتر از خمر باشد

و اهل عراق آن را فضيلت مى‌دهند بر خمر و بغدادى نوشته كه صنفى از جوز جندم از ناحيۀ بربر مى‌آورند

و آن كوچكتر و بسيار زرد و قوى و با سميت است استعمال آن بهيچ وجه جائز نيست و مهيج باه و مجفف و با وجود آن مطفى قوت باه است

بسبب شدت تجفيفى كه دارد و بدين سبب نيز قاطع نزف الدم است چون از خارج بران بپاشند و يا مقدار دو درهم با آب به و سيب بياشامند .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 322

[pejuhesh237]

.