تودرى

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Cruciferae نام علمى آن Sisymbrium officinale Scop. و مترادف آن Erysimum officinale L. مى‌باشد

فارسی: تودری و به اصفهانى قدومه و به كرمانى مار درخت و به تبريزى درينه نامند.. در برخى كتب آن را خاكشى درشت نيز گفته‌اند.

عربی: بزر خمخم و بزر الهوه و قصيصه

یونانی: آرد سیمن

انگلیسی: Hedge mustard و Crambling rocket

فرانسه: Velar و Velaret و Sisymbre officinale و Herbe aux chantres

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نبات او را برك دراز و بي ساق و شاخهاى او سرخ و صلب

و با اندك خاری ريزه و ثمرش در غلاف باريك و لطيف

و تخمش از عدس كوچك تر و اندك پهن و سرخ و زرد و سفيد می باشد

و بى تندى و در اصفهان قدومه گويند و سرخ آن را قدومهء گلگون و او غير جنّه است چه جنّه را خاكشى نامند

و حقير نبات هر دو را مشاهده نموده است و هر دو در آثار قريب به يكديگرند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص65


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

گياهى است يكساله كوچك برگهاى آن با بريدگى‌هاى عميق و خيلى نامنظم.

گلهاى آن كوچك زرد كه در انتهاى شاخه ظاهر مى‌شود.

ميوۀ آن خورجين و به شكل غلاف است، قسمت پايين غلاف آن متورم و قسمت بالاى آن نازك مى‌باشد.

دانه‌هاى آن از عدس كوچكتر پهن گرد و سه قسم است، سرخ و زرد و سفيد.

سرخ‌رنگ آن را در اصفهان قدومه يا «تودرى سرخ» گويند.

غلاف ميوه‌ها كوتاه و در كناره ساقه به‌طور عمودى و موازى و چسبيده به ساقه قرار دارد.

چون دم‌كردۀ آن براى سرماخوردگى و رفع خشونت حلق و حنجره و صدا و آواز خوب و مفيد است

به همين دليل فرانسوى‌ها آن را علف آوازخوانها مى‌نامند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 264

[pejuhesh237]

اين گياه در اروپا و آسيا، مى‌رويد. در ايران در مناطق شمالى در گيلان، ارتفاعات منجيل

و ايسپيلى‌ييلاق، مازندران در ماسه‌زارهاى بابلسر، لرستان در شهبازان و در اصفهان ديده مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 265 264-

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در دويم گرم و در اول تر کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص65

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بعضى خشك گفته‏اند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 268

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و محرك باه و مشهّى و مسمّن و جهة برودت احشا و سرخ كردن رخسار

و صاف نمودن بشره و رفع مواد سودائى و تصفيه صوت و سعال دموى و یبسى

و مطبوخ او در شير جهة تسمين اعضا و رنگ رخسار نافع و قدر شربتش تا پنج درهم

و بدلش بهمن سرخ و نبات او قابض و در غايت رادع است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص65

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

هر سه قسم در افعال قريب بهم‏اند

و ضماد كوبيده آن با آب جهت تحليل سرطانات باطنى و ابرده و ورمهاى صلب

و اكتحال آن با عسل جهت رفع زخم چشم و پاك كردن چرك آن

و لعوق آن با عسل جهت تقطيع خلطهاى لزج سينه و شش

و آشاميدن مطبوخ آن با شراب جهت دفع سموم و گفته‏اند كه چون با قوّت ملتهبه است

هرگاه اراده اكل آن نمايند بايد كه در آب بخيسانند و پس بجوشانند و در صره بسته در خمير بگيرند

و مشوى نمايند پس آن هنگام نافع است جهت نفث اخلاط غليظه لزجه در سينه و شش

و تحليل اورام صلبه عقب گوش و پستان و انثيان و رفع اذيت ادويه قتاله.

مقدار شربت آن‏: در رفع سموم از سه درهم تا پنج درهم

و گياه آن قابض و در غايت ردع است و دواء التودريين در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص268

[pejuhesh237]

و محرك باه و مشهّى و مسمّن و جهة برودت احشا و سرخ كردن رخسار

و صاف نمودن بشره و رفع مواد سودائى و تصفيه صوت و سعال دموى و یبسى

و مطبوخ او در شير جهة تسمين اعضا و رنگ رخسار نافع و قدر شربتش تا پنج درهم

و بدلش بهمن سرخ و نبات او قابض و در غايت رادع است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص65

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

هر سه قسم در افعال قريب بهم‏اند

و ضماد كوبيده آن با آب جهت تحليل سرطانات باطنى و ابرده و ورمهاى صلب

و اكتحال آن با عسل جهت رفع زخم چشم و پاك كردن چرك آن

و لعوق آن با عسل جهت تقطيع خلطهاى لزج سينه و شش

و آشاميدن مطبوخ آن با شراب جهت دفع سموم و گفته‏اند كه چون با قوّت ملتهبه است

هرگاه اراده اكل آن نمايند بايد كه در آب بخيسانند و پس بجوشانند و در صره بسته در خمير بگيرند

و مشوى نمايند پس آن هنگام نافع است جهت نفث اخلاط غليظه لزجه در سينه و شش

و تحليل اورام صلبه عقب گوش و پستان و انثيان و رفع اذيت ادويه قتاله.

مقدار شربت آن‏: در رفع سموم از سه درهم تا پنج درهم

و گياه آن قابض و در غايت ردع است و دواء التودريين در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص268

از نظر خواص اشتهاآور است دم‌كردۀ  ١٠  گرم تودرى در هزار گرم آب جوش كه چند فنجان خورده شود اشتهاآور و مبهى و منعظ است

و براى سرخ كردن رنگ چهره و صاف كردن آواز و سرفه‌هاى خونى و خشك نافع است.

دم‌كردۀ آن در سركه براى چاق شدن و اشتها و رنگ صورت مفيد است.

ضماد كوبيدۀ آن با آب براى تحليل ورمهاى سفت و سرطانهاى داخلى

و ماليدن آن با عسل به چشم براى رفع زخم چشم و پاك كردن چرك آن

و انگشت‌پيچ آن با عسل براى قطع اخلاط لزج سينه و ريه مفيد است.

مرسوم است چون تودرى نيروى ملتهبه دارد هميشه قبل از خوردن بايد خيسانده شود و سپس بجوشانند

و در كيسه‌اى ريخته در خمير بگذارند و خمير را بپزند و بعد از اين كارها كه در حقيقت مشوى مى‌شود، بخورند.

براى اخراج خلط غليظ و لزج سينه و ريه و تحليل ورمهاى سفت عقب گوش، پستان، بيضه‌ها و رفع ناراحتى سموم مفيد است

. مقدار خوراك آن از  ١٢ - ٨  گرم است و در مواردى كه براى دفع سموم خورده مى‌شود  ٢٠ - ١٢  گرم است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد3 ص 265-266


[دواء التودريين‏]
دواء التودريين از تاليف آن مرحوم مبهى و مسمن و صاف كننده بشره و صوت است‏
صنعت آن‏
تودرى كلكون تودرى زرد از هريك يك مثقال در شير كاو پنج سير من تبريز بجوشانند پس بهمن سرخ خولنجان زنجبيل دارچينى از هريك يك دانك داخل كرده نبات سفيد يك اوقيه طبى اضافه نموده بنوشند نافع باد.کتاب قرابادین کبیر ص 831

[pejuhesh237]

.