بيض

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تحفه حکیم مومن
بيض
مراد از مطلق او تخم مرغ خانگيست
و حرارة هوا مفسد و حافظ او از فساد در نمك نگاهداشتن است
و بهترين او بزرگ مقدار است كه در همان روز از مرغ تولد كرده باشد
و نيمبرشت او معتدلترين اغذيه است مايل به گرمى و مركب القوى
و پوست او در اول دويم سرد و خشك و سفيدى او در دويم سرد و تر
و زردهء او در اول گرم و تر و كثير العذاء و قليل الفضول
و مولد خلط صالح و مبهّى و مقوى دل و بدن
و جهة خشونت معده و روده و مثانه
و قرحهء گرده و مثانه و نفث الدم و منع نزلات حاره به سينه
و اصلاح او و مقوى شخصى كه خون زياد از او دفع شده
و ضعفى كه از فصد به هم رسيده باشد
و موافق مزاج سوداوى و پختهء او در سركه قابض طبع
و مانع ريختن مواد به معده و با سماق و مازو و دانهء مويز
و انگور و امثال آن جهة اسهال مرارى
و با مصطكى و امثال او جهة درد شكم و با تخم تره تيزك
و با نمك سقنقور و نشارهء قضيب گاو
و پنير مايه ء شتر جهة تقوية باه به غايت نافع
و خوردن زردهء تخم مرغ خام جهة گزيدن مار و حرقه ء مثانه
و تصفيهء صوت مفيد و مضر معده
و اكثار مداومت او مولد حصاء گرده و بهق و کلف
و بسيار پختهء او دير هضم و مورث قولنج و مصلحش ادويهء حاره
و آبكامه و نيم پخت او در مزاج اطفال نايب مناب شير
و با كندر جهة سرفه و با تخم كتان جهة ضيق النفس
و با اندك نمك و كندر و انزروت جهة تسمن بدن بيعديل
و با دم الاخوين جهة زحير و با تباشير و كهربا جهة قطع سيلان خون
و تسديد فوهات عروق و سحج
و با نيم مثقال جرم لُك كه زرگران زمور نامند
و آلات را به او استحكام مي دهند جهة قطع سيلان حيض و درد رحم مجرب
و ضمادش با روغن گل و بابونه جهة ورم چشم و انثیين و مقعد
و با موم روغن جهة تليين اورام اعضا
و طلاى نپختهء او با زعفران و روغن گل جهة ورم بواسيرى مقعد
و ضربان او و ضربان چشم و با عسل جهة کلف و آثار سياهى
و با روغن بنفشه جهة اورام حاره و با مر
و زعفران جهة ورمي كه از خون غليظ به هم رسد و بتنهائى جهة شقاق سفلى نافع است
و سفيدهء تخم مرغ مغرى و خوردن او مولد خلط خام و لزج و دير هضم
و خوردن زرده با سفيده موافق محرور المزاج
و آشاميدن او با آرد جو قاطع نزف الدم و نفث الدم از فوق و تحت
و ضماد او جهة درد چشم نافع و جراحت مقعده و قروح خبيثه
و سوختگى آتش و آب بسيار گرم و منع آبله كردن او
و بر بشره جهة منع آثار حرارة آفتاب
و با ادويهء قابضهء بيلذع جهة قطع خون رعاف كه از پردهاى دماغ آيد
و با كندر بر جبهه طلا كردن جهة منع نزله به چشم و به تنهائى رادع و مسّدد مسام و جهة اورام حاره نافع
و حقنهء او با اكليل الملك و امثال آن جهة قرحهء امعأ
و سحج و اسهال مرارى و حمول او با روغن گل جهة ضربان مقعد و رحم
و اكتحال او جهة تبريد چشم و منع ريختن مواد مفيد
و با كافور و بزرالبنج جهة صداع حاره مجربست
و پوست تخم مرغ جالى و مجفف قروح و قاطع رعاف و جهة جرب و حكه
و با صدف جهة بياض چشم و نفوخ سوختهء او به قدري كه سياه شود
و خاكستر نگردد جهة رعاف مهلك مجربست
و سوختهء مكلّس او كه مانند آهك سفيد كردد با عسل جهة قلع بياض چشم بغايت سريع الاثر است
و خوردن پوست مسحوق او بقدر دو درهم مهيج باه
و طلاى او با عسل و سركه جهة تحليل اورام و ذرور او قاطع خون
و جهة التيام جراحات كهنه و الصاق جراحات تازه
و پردهء ملاصق پوست او حمولاً مفيد البكارة است با خون كبوتر بچه و از اسرار است
و مكلّس پوست تخم مرغ در جميع آثار مثل آهك است
و در علم صناعت از آن بهتر و با بوره و نوشادر منقى مشتريست
و روغن تخم مرغ كه زردهء آن را در تابهء آهنى به آتش سوزانيده گرفته باشند گرم و محلل و ملطف و جهة درد مقعد و بواسير و درد دندان
و رويانيدن مو بغايت مفيد است و گويند چون زرده را با نوشادر ثابت برشته كرده روغن بگيرند در تطهير اجساد مجربست
و هر گاه اصل حار را با او حل كنند اصل بارد را ثابت كند
و جالينوس حدى بجهة نيم پخت كردن تخم مرغ قرار داده
كه هر گاه در آب جوشيده بگذارند و تا صد شماره كنند و يا در آب سرد كرده با آتش گذارند
و تا سيصد شماره كنند نيم پخت می شود
و قدر شربتش از پنج عدد تا پانزده عدد است
و تخم ساير طيور و در ابواب خود مذكور است
و در فضايل تخم تذر و تيهو و دراج و كبك شبيه به تخم مرغ خانگى اند.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص60