بقلة الحمقأ

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Portulacaceae نام علمى آن Portulaca oleracea L. مى‌باشد

فارسی: «تورك» و «خرفه»

هندى :خلفه و قسم كوچك آن را لونيا نامند

وجه تسميۀ آن بحمقا آن است كه دمسيل و واديها و رودخانه‌ها و جاهاى نمناك بى‌جا

مى‌رويد و اختصاص بمحلى ندارد

عبرانى: ارغيالم

عربی:«بقلة الحمقاء» و «بقلة اللينه» و «بقله مباركه» و «بقله فاطمه» و «بقلة الزهرا»

یونانی:

انگلیسی: Common Purslane,Purslane

فرانسه:Pourpier و Pourpier Commun

آلمانی:Gartenportulak-Portulak

ایتالیائی:Portulaca-Erba grassa-Porcellana



أسماء أخرى وأصل التسمية

البَقْلَة المُبَارَكَة أو البَقْلَة اللَّيِّنَةأو البَقْلَة أو الفَرْفَح أو الفَرْفَحِين أو الفَرْفَحَى أو الفُرْفِير أو الرِجْلَةأو الرُجَيْلَة أو الردروت أو رجل الإوزأو سالف العروس

سمّيت بالحمقاء لأنها تنبت في المَسِيلٍ، فيقلعها الماء ويجرفها

سمّيت بالفرفح والفرفحين والفرفحى والفرفير، من الفرنسية: پُورْپْيِي pourpier (أو pourpied)،

من اللاتينية: پُولِّي پَاسْ pulli pes، أي رجل الدجاجة، من پُولِّي: الدجاجة وپُولِّي: الرِجْل.

سمّيت بالرِجْلَة والرُجَيْلَة من الرِّجْلة: أي مَسِيل الماء، لأنها تنبت في المَسِيلٍ

أسماء عامية

تسمى في بلاد الشام البقلة، وتعرف في بعض المناطق بـ، وفي مصر تعرف بـ الرجلة،

وفي بعض دول الخليج تعرف بـالبقلة المباركة ورشاد وحرفات وفارفا وبربين ونحلة وفرخو " لوينة " و " بويردة".


ومن التسميات الأخرى: بَرابرَة - درفاس - ذنب الفرس (في اليمن) – حمقة

ما ورد في أحد طبعات كتاب الجامع لمفردات الأدوية والأغذية لابن البيطار المالقي من أن اسمها هو أيضا العرفج والعرفجين،

فهو تصحيف (أي تحريف أثناء نسخ المخطوطات) لكلمتي فرفح وفرفحين،والمحقق لم يتفطن لذلك. وتسمى في جنوب الجزائر البندراق والبرطلاق.سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

نباتش كمتر از زرعى و اكثر او مفروش بر زمين و ساقش به قدر انگشتى و بسيار نازك و شكننده

و برگش ريزه مايل به تدوير و گلش سفيد و تخمش سياه و ريزه و طولانى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

دو نوع است :
بزرك و كوچك: كياه بزرگ شاخهاى آن قوت قبضي مى‌باشد

و لهذا مطبوخ آن در بعضى امزجه اطلاق و در بعضى امساك بطن مى‌نمايد

و در بعضى بلاد حارۀ يابسه خام آن را نيز مى‌خورند مانند سبزيهاى ديكر از نعناع و پودنه و ترخاني

و كرفس و برك كاسني و نوع كوچك آن مفروش بروى زمين و برك و تخم آن از ان بسيار ريزه‌تر

و با بورقيت بسيار و اندك ترشي و اين اكثر خودرو مى‌باشد

خصوص در بنكاله اين نوع كثير الوجود است بخلاف نوع كبير آن و بهترين آن نوع بزرك برك

و ساق سرخ آنست و نيز نوع ديكر مى‌شود زبرك آنكه بزرك آن اندك طولاني و خودرو است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 230

گياهي است علفي، گوشتدار و يکساله که برگهايي متقابل و گلهايي کوچک و به رنگ زرد دارد.

نژادهاي وحشي آن عموما ساقه هاي گسترده بر سطح زمين ولي نژاد پرورش يافته آن،ساقه اي ضخيم ، گوشتدار، به وضع قائم و به ارتفاع 10 تا 30 سانتيمتر دارند.

نمونه هاي وحشي ان معمولا در موستانها ، کنار جاده هاي متروک،حاشيه درياچه ها و اراضي شنزار مناطق معتدله و نواحي سايه دار يافت مي شود.

با آنکه منشاء اصلي آن، بعضي نواحي خاور نزديک ذکر گرديده، معهذا امروزه به نحوي پراکندگي حاصل کرده است که تقريبا در اکثر نواحي کره زمين مشاهده مي شود.

از گياهان مفيد ديگر اين تيره

Lewisia rediviva

که به حالت وحشي در بعضي نواحي امريکا مانند کلمبيا،آريزونا واورگان مي رويد،ذکر مي نمائيم.

اين گياه گلهاي درشت و زيبا و ريشه دوکي شکل ، فشرده و تيره رنگ دارد و چون سرشار از اندوخته هاي نشاسته اي است از آن در تهيه اغذيه استفاده مي شود

ريشه هاي عاري از پوست خارجي ان که رنگ سفيد دارد و توسط بوميان محل رويش،

با جوشاندن در آب و تهيه مايع غليظي شبيه جوشانده ثعلب و آرو-روت به مصارف تغذيه مي رسد.

Claytonia perfoliata Will

گياهي علفي، يکساله زيبا و داراي برگهايي واقع بر روي دمبرگي دراز و پهنکي شيپوري شکل با ظاهر مشخص است.

در داخل برگهاي مذکور گلهاي کوچک ، سفيد رنگ و مجتمع به صورت خوشه ،به قاعده آن اتصال دارد .در کوبا ،مکزيک

و نواحي غربي امريکاي شمالي از برگ آن براي مصارف تغذيه استفاده مي شود.انواع خوراکي ديگر نيز از آن وجود دارد که در امريکا مي رويد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 312-315



النبات عبارة عن عشب حولي، منه ما هو منتصب ومنه ما هو منبسط. يصل ارتفاعه إلى حوالي 30 سم.

ساقه وأفرعه ملساء ذات لون مخضر إلى محمر عصيرية رخوة. الأوراق بيضية مقلوبة مستديرة القمة.

الأزهار صغيرة حتى (5 ملم) صفراء اللون جالسة بدون أعناق تتفتح في الصباح ثم تنغلق غالباً قبل منتصف النهار،

وفي الزهرة ورقتا كأس وخمس أوراق تويج صفراء وعدد كبير من الأسدية. عملية التلقيح بصورة عامة ذاتية، والأزهار تتفتح من شهر شباط وحتى شهر أيلول.

يزحف هذا النبات بسوقه وأوراقه على الأرض التي تذكر بكف الرجل.سايت ويكي پديا

[pejuhesh237]

مناطق معتدله دنيا همه جا و در نواحى سايه‌دار مرطوب در مزارع و موستانها و حاشيه درياچه‌ها مى‌رويد.

در ايران معمولا كاشته مى‌شود، ولى به‌طور وحشى نيز در مناطق شمالى ايران در اطراف رشت، لاهيجان، اطراف تهران، تفرش، اراك

و ساير نواحى مى‌رويد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 72

کردستان. اصفهان: جلفا. اراک: تفرش. لرستان: بيشه ، خاوران.لار،ايزين.بلوچستان: تيس، قزوين.کاشان: قمصر كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 314

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست.در مورد خواص خرفه در مدارك فنى منتشره در مغرب‌زمين چنين آمده است:

خرفه در چين و هندوچين مصارف دارويى وسيعى دارد. از خرفه به عنوان خنك كننده،

نرم‌كننده، جبران‌كننده كمى ويتامين C و نيروبخش، التيام‌دهندۀ زخم و محلل ورم استفاده مى‌شود.

در مدارك زيادى خرفه به عنوان مدر معرفى شده است، ولى بررسى‌هاى دقيق‌تر حكما نشان مى‌دهد كه:

 ١ : در مورد اشخاص سالم و اشخاصى كه كليۀ نرمال دارند، اثر مدر دارد.

چى‌يو معتقد است كه خرفه براى سه نوع اسهال خونى كه در اثر باكترى ايجاد شده مفيد است

ولى در مورد اسهال خونى آميبى يا آموبيك ديسانترى بى‌اثر است.

[ليو]معتقد است كه مصرف جوشاندۀ خرفه كه كاملا خوب پخته شده و آب آن گرفته شده باشد براى معالجۀ اسهال خونى باسيلى يا باسيلرى

ديسانترى   بدون هيچ عوارض جانبى مفيد است.

خواص ديگر استعمال داخلى خرفه: براى اسهال مفيد است و براى سوزاك و ترشحات سفيد مهبل نافع مى‌باشد.

به عنوان ضد كرم براى معالجۀ اوكسيو ريس   يا كرمهاى سفيد مفيد مى‌باشد . مسهل ملايم است . براى بچه‌ها مسهل است.

. تصفيه‌كنندۀ خون است تب‌بر است و ضد سم مى‌باشد

در استعمال خارجى شيرۀ گياه يا له‌شدۀ گياه براى تحليل ورم و تومور و التيام زخمهاى شديد سوختگى، بواسير،

بيماريهاى پوستى تحليل آبسه، گزيدگى نيش حشرات، عقرب‌گزيدگى و مارگزيدگى مفيد است.

در موارد نيش حشرات و جانوران مصرف داخلى آن هم مؤثر است ولى البته در مورد زنان حامله نبايد مصرف شود. .

در شبه‌جزيرۀ مالايا از عصارۀ گياه به عنوان مايعى براى شست‌وشوى چشم استفاده مى‌شود .

در اندونزى از گياه براى ناراحتى سينه استفاده مى‌شود .
در فيلى‌پين از برگها و سرشاخه‌هاى آن به عنوان ضد خونريزى و براى قطع خون‌ريزى استفاده مى‌شود

گياه خرفه نوعى حشره‌كش نيز مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 75-76

مصرف خام يا پخته آن، کمک هاي مفيد در رفع التهاب هاي داخلي بدن مانند التهاب دستگاه هضم و دستگاه دفع ادرار مي نمايد.

مصرف ان در مواردي که به علت برگشت محتويات ترشيده معده از راه مري، ايجاد سوزش در طول لوله مري مي شود، اثر مفيد بوجود مي آورد.

ضمنا در موارد اخلاط خوني ، سرفه هاي مقاوم و تسکين نيافتني ، بي خوابي و خونريزي هاي در فواصل قاعدگي مي تواند مورد استفاده قرار گيرد.

از مخلوط خرفه با کاهو يا گل گاو زبان ، جوشانده هايي تهيه مي شود که اثر رفع تشنگي و احساس گرما دارد.برگ خام خرفه مانند سبزي خوردن، در سالاد قابل مصرف است

از شيره تازه خرفه به مقدار 60 تا 120 گرم ، مخلوط در شير و همچنين از جوشانده دانه آن در آب يا در شير، سابقا براي دفع کرم اطفال استفاده ببعمل مي آمده است

ولي امروزه از اين نظر مورد توجه نيست.

در استعمال خارج، از برگهاي له شده خرفه يا شيره برگهاي آن به صورت قرار دادن بر روي عضو، دررفع سوختگي ها، ميخچه پا و غيره استفاده درماني بعمل مي آيد

در خونريزي هاي لثه دندان که معمولا در بيماري هاي اسکوربوت پيش مي آيد، اگر برگ هاي تازه خرفه ضمن جويدن به آهستگي مصرف گردد، اثر مفيد در بهبود آن ظاهر مي شود

آب مقط خرفه ، به مقدار 60 تا 120 گرم، در رفع خونريزي هاي بين قاعدگي و در اخلاط خوني اثر درماني دارد. مصرف دم کرده 20 تا 30 در هزار آن به مقدار 3 تا4 فنجان در روز است

در طب عوام براي تسکين تشنگي ، برگ له شده خرفه را در سطح زبان قرار مي دهند و معتقدند که با اين عمل ، تشنگي بکلي رفع مي شود.

ضمنا قرار دادن قطعات له شده خرفه بر روي پيشاني به منظور تسکين درد و رفع سردردهاي يکطرفه و ورم چشم هنوز هم بين مردم معمول است

در نواحي شمال ايران مانند رشت و اطراف آن، از خرفه نوعي غذاي مطبوع تهيه مي شود که به عنوان خنکي و تصفيه کننده خون مصرف مي گردد

مصرف ساقه برگدار و جوان خرفه، به حالت خام در سالاد و يا به حالت پخته به جاي اسفناج در نواحي مختلف اروپا معمول است

به طوريکه از ان در تهيه نوعي آش استفاده بعمل مي آيد.بنظر مي رسد که خرفه از قديم الايام مورد استفاده انسان بوده است

خرفه علاوه بر پراکندگي وسيعي که در ايران دارد، به منظور استفاده از آن در تغذيه (به صورت خام يا پخته)نيز غالبا پرورش مي يابد.

اگر خرفه در محيطي فقط يک بار کشت گردد نه تنها همه ساله در انجا بطور خود رو ظاهر خواهد شد بلکه در اطراف آن منطقه نيز توسعه خواهد يافت..كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد يك ص 313-315

[pejuhesh237]

در دويم سرد و تر گويند و در دويم تر است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.و مضر باه مبرودين و ضعيف الحرارة و بالخاصيه مسقط اشتها

و اكثار او مورث تاريكى چشم و مصلح او مصطكى و كرفس و نعناع.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

[pejuhesh237]

آب او مسكّن حدّة صفرا و خون و قاطع نزف الدم و نفث الدم و چركى كه از سينه آيد

و مانع نزلات و جهة حصاة و ادرار نمودن بول و حرقة او و بواسير و نواصير و حرارة جگر و تبهاى حاره

و رفع حبّ القرع و درد مثانه و قرحهء امعأ و تبريد دماغ و دردسر حار نافع

و ضماد او با روغن گل جهة صُداع حار و سوختگى آتش و اورام حاره

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة بثور سرد

و با آرد جو جهة مقدمهء شقاقلوس و ورم چشم و ورم دماغ و جرب و حكه و ورم انثیين و شرا و جمره

و آشاميدن او با ريوند جهة قطع تب مجرب و حقنهء آن جهة درد انثیين حار و سيلان فضول امعأ و رحم

و ضماد بيخش جهة ثاليل قویتر از نبات او و در مزورّهء صاحب تب و امراض حارّه به غايت نافع است

و مضر باه مبرودين و ضعيف الحرارة و بالخاصيه مسقط اشتها

و اكثار او مورث تاريكى چشم و مصلح او مصطكى و كرفس و نعناع

و قدر شربت از آب او تا بيست مثقال است و فرش كردن نبات او مانع احتلام است

و تخمش در جميع افعال مثل آب او و از آن ضعيف‌تر

و ذرورش جهة قلاع اطفال و غير آن نافع و در رفع تشنگى قويتر از نبات اوست

و گويند مضر سپرز و معدهء بارده و مصلحش قند و قدر شربتش تا پنج درهم

و بدلش در اكثر امور بزرقطونا و بو دادهء او قابض و غير بو دادهء او ملين طبعست. size=50]کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51[/size]

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

برك و ساق آن جالي و مسكن صفرا و قامع آن و مسكن خون و حرارت جكر

و معده و حدت تپهاى حاره و صفراويه و عطش و ذيابيطس و صداع حار

و قاطع نفث الدم و نزف الدم و چركى كه از سينه آيد و مانع نزلات حاره و مبرد دماغ و قئ بازدارد

و تفتيت حصاة و ادرار بول نمايد و جهت سرفه و قرحه و حرقت مجارى بول و مثانه و امعا و نواصير

و بواسير داميه و تسكين حرارت رحم و حرقت و وجع آن و حابس حيض بقوت قبض و برودت خود

و جهت حب القرع و باد سرخ چون آب آن را كرفته مقدار ده درهم با نبات مقدار دو درهم و يا شكر بياشامند

و خوردن پختۀ آن با اندك روغن و پياز برشته كرده جهت قطع اسهال مرارى و تقويت امعا و حميات حاره

و داخل مزورات صاحب تپ و امراض حاره نمودن بغايت نافع خصوص در بلدان و فصول حاره

و چون محرور المزاجان لاغر و خشك تناول نمايند ابدان ايشان را تر و فربه كرداند

و با سركه خوردن آن قليل الغذاء و جهت اوجاع كرده نافع و خائيدن آن جهت رفع ضرس

و اكثار آن محدث ضرس و عصارۀ آن را داخل اكتحال و برودات نمودن

و به تنهائي جهت تسكين حرارت اعضا و سوختكي آتش و بر معده و كبد جهت تسكين حرارت آن

و با حنا بر كف دست و پاى جهت تسكين حرارت آن و بهق بشرط تكرار عمل نافع

و بدستور طلاى آن جهت امراض مذكوره و ريختن آب آن با روغن گل بر سر جهت صداع حار ضرباني

و حقنه به آب آن جهت وجع انثيين حار و سيلان فضول از امعا و رحم مفيد

و ضماد بيخ آن جهت ثآليل قويتر از نجات آن و برك و ساق آن مقوى باه محرورين و مضعف مبرودين

و ضعيف الحرارة و بالخاصية مسقط و چون پنج درهم آن را نرم كوبيده پيخته با شكر يا جلاب جهت حميات حاره

و سرفۀ حار و التهاب كبد و لذع معده و امعا بنوشند نافع و تليين بطن و حريره و حلواى بزر بقلة الحمقاء در قرابادين ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 231

[pejuhesh237]

آب او مسكّن حدّة صفرا و خون و قاطع نزف الدم و نفث الدم و چركى كه از سينه آيد

و مانع نزلات و جهة حصاة و ادرار نمودن بول و حرقة او و بواسير و نواصير و حرارة جگر و تبهاى حاره

و رفع حبّ القرع و درد مثانه و قرحهء امعأ و تبريد دماغ و دردسر حار نافع

و ضماد او با روغن گل جهة صُداع حار و سوختگى آتش و اورام حاره

و با شراب (حلال:حل کننده) جهة بثور سرد

و با آرد جو جهة مقدمهء شقاقلوس و ورم چشم و ورم دماغ و جرب و حكه و ورم انثیين و شرا و جمره

و آشاميدن او با ريوند جهة قطع تب مجرب و حقنهء آن جهة درد انثیين حار و سيلان فضول امعأ و رحم

و ضماد بيخش جهة ثاليل قویتر از نبات او و در مزورّهء صاحب تب و امراض حارّه به غايت نافع است

و مضر باه مبرودين و ضعيف الحرارة و بالخاصيه مسقط اشتها

و اكثار او مورث تاريكى چشم و مصلح او مصطكى و كرفس و نعناع

و قدر شربت از آب او تا بيست مثقال است و فرش كردن نبات او مانع احتلام است

و تخمش در جميع افعال مثل آب او و از آن ضعيف‌تر

و ذرورش جهة قلاع اطفال و غير آن نافع و در رفع تشنگى قويتر از نبات اوست

و گويند مضر سپرز و معدهء بارده و مصلحش قند و قدر شربتش تا پنج درهم

و بدلش در اكثر امور بزرقطونا و بو دادهء او قابض و غير بو دادهء او ملين طبعست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

برك و ساق آن جالي و مسكن صفرا و قامع آن و مسكن خون و حرارت جكر

و معده و حدت تپهاى حاره و صفراويه و عطش و ذيابيطس و صداع حار

و قاطع نفث الدم و نزف الدم و چركى كه از سينه آيد و مانع نزلات حاره و مبرد دماغ و قئ بازدارد

و تفتيت حصاة و ادرار بول نمايد و جهت سرفه و قرحه و حرقت مجارى بول و مثانه و امعا و نواصير

و بواسير داميه و تسكين حرارت رحم و حرقت و وجع آن و حابس حيض بقوت قبض و برودت خود

و جهت حب القرع و باد سرخ چون آب آن را كرفته مقدار ده درهم با نبات مقدار دو درهم و يا شكر بياشامند

و خوردن پختۀ آن با اندك روغن و پياز برشته كرده جهت قطع اسهال مرارى و تقويت امعا و حميات حاره

و داخل مزورات صاحب تپ و امراض حاره نمودن بغايت نافع خصوص در بلدان و فصول حاره

و چون محرور المزاجان لاغر و خشك تناول نمايند ابدان ايشان را تر و فربه كرداند

و با سركه خوردن آن قليل الغذاء و جهت اوجاع كرده نافع و خائيدن آن جهت رفع ضرس

و اكثار آن محدث ضرس و عصارۀ آن را داخل اكتحال و برودات نمودن

و به تنهائي جهت تسكين حرارت اعضا و سوختكي آتش و بر معده و كبد جهت تسكين حرارت آن

و با حنا بر كف دست و پاى جهت تسكين حرارت آن و بهق بشرط تكرار عمل نافع

و بدستور طلاى آن جهت امراض مذكوره و ريختن آب آن با روغن گل بر سر جهت صداع حار ضرباني

و حقنه به آب آن جهت وجع انثيين حار و سيلان فضول از امعا و رحم مفيد

و ضماد بيخ آن جهت ثآليل قويتر از نجات آن و برك و ساق آن مقوى باه محرورين و مضعف مبرودين

و ضعيف الحرارة و بالخاصية مسقط و چون پنج درهم آن را نرم كوبيده پيخته با شكر يا جلاب جهت حميات حاره

و سرفۀ حار و التهاب كبد و لذع معده و امعا بنوشند نافع و تليين بطن و حريره و حلواى بزر بقلة الحمقاء در قرابادين ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 231

داراى نيروى قابضه است و مدر مى‌باشد و معتقدند كه برگ و ساقه آن مسكن صفرا است

و آن را قمع مى‌كند و حرارت خون و كبد و معده را تسكين مى‌دهد

و براى تسكين حدت تبهاى گرم و صفراوى و تسكين عطش و كنترل ترشح ادرار در مورد بيمارى ديابت و رفع سردردهاى گرم مفيد است

و خون‌روى از سينه و به‌طور كلى خونريزى از هر عضوى را قطع مى‌كند

و همچنين در مواردى كه چرك از سينه آيد قطع مى‌كند و براى خرد كردن سنگ مثانه و ازدياد ترشح بول مفيد است،

يعنى مدر است و براى سرفه و سوزش مجراى ادرار و مثانه و روده‌ها و بواسير و نواسير

و همچنين تسكين حرارت رحم و سوزش و درد آن مفيد است. حيض را قطع مى‌كند و براى بادسرخ نافع است

تخم آن ضد كرم كدو مى‌باشد و عصارۀ ساقه و برگ آن براى بيمارى‌هاى كبد و بيمارى‌هاى كمى ويتامين C بسيار مفيد است

البته كمتر از شاهى زيرا در خرفه تا حد  ٢۵  ميلى‌گرم در  ١٠٠  گرم برگ ويتامين C وجود دارد

و به عنوان رژيم غذايى اشخاص مبتلا به اسكوروى   تجويز مى‌شود.

مقدار خوراك از آب برگ و ساقۀ آن  ۴٠  گرم كه با  ٨  گرم نبات يا شكر مخلوط كرده و خورده مى‌شود.

اگر آن را پخته و با كمى پياز و روغن سرخ نموده و بخورند براى قطع اسهال صفراوى و تقويت روده‌ها و تبهاى گرم بسيار نافع است

بخصوص در فصلهاى گرم سال و براى اشخاص گرم‌مزاج.


اگر برگ و ساقۀ سبز آن را مانند سالاد و با سركه بخورند براى درد كليه بسيار نافع است.

جويدن برگ آن به مقدار كم كندى دندان را رفع مى‌كند (كه مثلا از خوردن ميوۀ ترش و يا علت ديگرى ايجاد شده باشد)

و زياد جويدن آن كندى دندان ايجاد مى‌نمايد. از عصارۀ آن براى التهابهاى گرم چشم با ماليدن در محل ملتهب استفاده مى‌شود.

ضماد برگ و ساقۀ آن با روغن گل‌سرخ براى تسكين سردردهاى گرم و سوختگى آتش و ورمهاى گرم نافع است

و با آرد جو براى جرب و حكه و ورم بيضه‌ها و تخمك نافع است.

ضماد برگ و ساقه آن بتنهايى براى تسكين حرارت اعضا و سوختگى آتش مفيد است

و اگر بر معده و كبد گذارند براى تسكين حرارت آنها مفيد است

و اگر با حنا تهيه شود و بر كف دست و پا گذارده شود براى حرارت و پيسى‌هاى دست و پا در صورت تكرار مفيد خواهد بود.

ضماد ريشۀ آن براى زگيل قوى‌تر از ضماد گياه است.

برگ و ساقۀ آن مقوى باه محرورين و اشخاص گرم‌مزاج است و درعين‌حال در مورد اشخاص سردمزاج قوه باه را كم مى‌كند

و اشتها را كاهش مى‌دهد و اسراف در خوردن آن نور چشم را نقصان مى‌دهد،

اين قبيل افراد سردمزاج اگر بخواهند بخورند بايد با نعناع و كرفس و مصطكى باشد.

مقدار خوراك از آب آن تا  ١٠٠  گرم است و خاصيت تخم خرفه مانند آب خرفه است

و گرد برگ و ساقۀ خشك آن براى زخمهاى دهان اطفال و زخمهاى نظاير آن نافع است

و گرد آن براى طحال و معده اشخاص سردمزاج مضر است اگر  ٢٠  گرم برگ خشك آن را نرم كوبيده با شكر و جلپ بخورند

براى تبها و سرفه‌هاى گرم بسيار نافع است، مقدار خوراك گرد آن تا  ٢٠  گرم است. مشابه آن در اكثر موارد فوق اسفرزه است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 75


[حريره بزر بقلة الحمقاء]
حريره بزر بقلة الحمقاء مبرد و نافع از براى اصحاب دق و سل و از براى سعال حار و خشونت سينه از احتراق مواد
صنعت آن‏
بكيرند تخم خرفه و مقشر كنند يعنى بكوبند بشويند تا سياهى و پوست آن تمام دور شود پس آن را باب شيره كشيده بكذارند كه نشاسته آن ته‏نشين شود آب آن را دور كرده نشاسته آن را سه جزو با يك جزو آرد برنج در شير كاو داخل نمايند پس بكيرند مغز بادام شيرين پنج جزو مغز تخم كدوى شيرين مغز تخم هندوانه از هريك دو جزو و نيم در كلاب و عرق بيدمشك شيره كشيده در آن داخل نمايند و باتش ملايم بپزند چون قريب بقوام حريره رسد شيره نبات بقدر حاجت داخل كرده دو سه جوش ديكر داده در ظرفى بكشند و بخورند
[حلواى بزر بقلة الحمقاء]
حلواى بزر بقلة الحمقاء موافق سينه و حلق و سرفه و تب دق و قرحه و امعا و ترتيب اعضا و سل است و سرد و تر است‏
صنعت آن‏
بكيرند تخم خرفه مقشر و شيره آن را كرفته بكذارند تا ته‏نشين شود پس آن ته‏نشين را با مثل آن نشاسته در آب بپزند روغن بادام و روغن مغز تخم كدو و روغن تا ته‏نشين شود پس آن ته‏نشين را با مثل آن نشاسته در آب پزند و روغن مغز بادام و روغن مغز تخم كدو و روغن خشخاش و نبات سفيد داخل كنند چندانكه شروع به پس دادن روغن كند پس در ظرفى چينى پهن كرده بطريق لوز بريده بخورند .کتاب قرابادین کبیر ص 800

[pejuhesh237]

.تحقيقات جديد دانشمندان نشان داده است كه در خرفه ماده شيميايى بسيار جالب بنام اسيد چرب اومگا- ٣  وجود دارد.

اين همان چربى معروف است كه در روغن ماهى يافت مى‌شود و عامل مؤثّرى براى كاهش كلسترول و فشارخون است

و از اين نظر كه اين گياه را در رديف گياهان ارزشمند ضد سرطان و ضد فشارخون قرار مى‌دهد

و بعلاوه داراى مقدار قابل ملاحظه‌اى ويتامين C مى‌باشد كه آنهم از ضد اكسيدكننده‌هاست و ضد عوامل سرطان‌زا مى‌باشد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 76

نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد: عصاره گیاه خرفه در درمان التهابات دهانی آفت اثربخش است

و به علت نداشتن عوارض جانبی و تأثیر قابل توجه در بهبود ضایعات، نسبت به دیگر داروها برتری دارد.

به گزارش ایسنا منطقه دانشگاه علوم پزشکی تهران، التهاب دهانی (استوماتیت) آفت راجعه از بیماری‌های شایع دهان در سرتاسر جهان با اتیولوژی نامشخص و بدون درمان قطعی است.

از آنجایی‌که گیاه خرفه، منبع غنی از آنتی‌اکسیدان، توأم با خاصیت ضدالتهابی است،

مطالعه‌ای با هدف بررسی اثربخشی گیاه خرفه در درمان استوماتیت آفتی راجعه توسط مهسا محمدزاده از گروه آموزشی بیماری‌های دهان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و همکارانش انجام شد.

50 بیمار مبتلا به استوماتیت آفتی راجعه برای این مطالعه‌ی کارآزمایی بالینی سه سو کور، پلاسبو- کنترل انتخاب شدند.

بیماران به صورت تصادفی به دو گروه (A و B) تقسیم شدند. گروه A از پلاسبو و گروه B از داروی خرفه به مدت سه ماه استفاده کردند.

میزان درد بر اساس Visual Analogue Scale (VAS)، فواصل زمانی بین بروز ضایعات، تعداد ضایعات و مدت زمان بهبودی،

در آغاز مطالعه و ماه یک، دو و سه سنجیده شد.لازم به ذکر است یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که میزان تسکین درد در گروه مورد بررسی، به‌طور معنی‌داری بیشتر از گروه شاهد بود.

میانگین تفاوت تعداد ضایعات قبل و بعد از درمان از لحاظ آماری معنی‌دار نبود.

میانگین تفاوت مدت زمان بهبود در دو گروه از لحاظ آماری معنی‌دار بود.

فواصل زمانی بین بروز ضایعات از 17.88 روز در گروه مقایسه به 33.12 روز در گروه مداخله افزایش یافت که از لحاظ آماری معنی‌دار است.

بنا بر این پژوهش، بررسی اثربخشی گیاه خرفه در درمان استوماتیت آفتی راجعه نشان می‌دهد که داروی مورد مطالعه‌،

هم از نظر تحمل و سادگی استفاده بیماران و هم از لحاظ عدم بروز عوارض جانبی و تأثیر قابل توجه در بهبود ضایعات دارای برتری‌هایی نسبت به داروهای رایج است.

این پژوهش در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شده است. سایت