قسمت مورد استفاده گياه كل اندام هوايي گياه مي باشد
.بری: و با سميت مى باشد و به شيرازى اين را قيتره نامند
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 667در سرتاسر خاورزمين از جنوب مغولستان تا جنوب شرقى آسيا تخم گشنيز به عنوان ادويه و به عنوان داروى مقوى معده و رفع
سوءهاضمه و بادشكن مصرف مىشود.
در چين و ژاپن از تخم گشنيز براى نرم كردن سينه و تونيك و مقوى و براى تبهاى نوبهاى استفاده مىشود.
براى اين كار جوشاندۀ آن را مىخورند و يا بخور آن را به صورت و گردن مىدهند.
برگهاى آن بيرون ريختن دانههاى آبله و سرخك را تسريع مىكند
جوشانده تمامى گياه اغلب براى رفع سرفه و سرماخوردگى و سرخك به كار مىرود.
گياه گشنيز مسكن و آرامبخش است و براى مقابله و مبارزه با آثار سموم از ته كه از فساد پروتئينهاى حيوانى و گياهى حاصل مىشود
مفيد است. اصطلاحا مسموميت حاصل از سموم از ته فوق را مسموميت پوتاماين نامند .
در هندوچين تنطور ريشه و برگهاى گشنيز را روى دانههاى سرخك اطفال مىمالند
و از تخم گشنيز به عنوان خوابآور و قاعدهآور استفاده مىشود .
تخم گشنيز و اسانس آن ضد زكام است و ضد اسپاسم و شيرزا مىباشد يعنى ترشح شير را افزايش مىدهد.
مصرف عمومى تخم گشنيز در داروسازى اين است كه براى پوشاندن بوى نامطبوع داروها با دارو مخلوط مىشود.
در شبهجزيرۀ مالايا براى تبهاى روماتيسمى و در استعمال داخلى براى رفع سرفه و ضد قى و داروى مقوى خورده مىشود
اسانس ميوۀ گشنيز خاصيت تحريك پوست را دارد.
کربزه صغیره:خواص تخم آن شبيه گشنيز است و محلىها به عنوان ادويه و چاشنى از آن استفاده مىكنند.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 252 -250میوه گشنیز دارای اثر درمانی مشابه انیسون، رازیانه و زیره سیاه است و مانند آنها خاصیت نیرودهنده،
هضم کننده غذا، بادشکن، مدر، ضد تشنج، و بطور ملایم قاعده آور، ضد صرع و ضد کرم دارد.
میوه گشنیز در رفع بلع هوا (آئروفاژی) موثر است.
مصرف میوه گشنیز به عنوان مقوی معده و به منظور معطر ساختن بعضی از اغذیه و شیرینی، در خانواده ها معمول است.
مصرف آن را در بیماریهای عفونی مختلف مانند تب تیفوئید،
و بطور کلی بیماریهای مختلف منشاء کلی باسیل ها و تبهای دانه ای توصیه شده است.
میوه گشنیز در مواردی که مسمومیت بر اثر پیدایش تخمیرهای عفونی در روده پیش می آید،
به علت خاصیت ضد باکتری دارد، اثر مفید ظاهر می کند.
در مصرف میوه گشنیز همواره باید توجه داشت که زیاده از حد و بی رویه بکار نرود
زیرا مصرف زیاد میوه، اسانس میوه و حتی شیره گیاه، نوعی مستی توام با خستگی مفرط منجر به خواب عمیق
و حالاتی نظیر گنگی و بیحسی پیش می آورد که ممکن است خاتما منجر به ورم معده-روده، پیدایش خون در ادرار و نفریت حاد گردد.
تجربیات نشان داد که 45 قطره اسانس گشنیز که معادل 125 گرم میوه گیاه است
اگر صبح ناشتا مصرف گردد، منحصرا یک حالت تحریک در شخص بوجود می آورد که 12 ساعت ادامه دارد بدون آنکه تشنج یا خواب پیش آورد.
مصرف زیاده از حد اسانس گشنیز، سریعا حالت بی حسی کامل و ناراحتی های دیگر مانند عوارض ماهیچه ای پیش آورد.
اسانس گشنیز باید در شیشه های کاملا در بسته، در محل خنک و دور از نور و روشنائی نگهداری شود
.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 589مصارف گشنيز در طباخىاز زمانهاى بسيار قديم گشنيز به عنوان ادويه اغذيه مصرف مى شده است .
مصريان و روميان گشنيز را با نان و خورش مصرف مى كرده اند امروز هم گشنيز در طباخى و تهيه اغذيه مصرف مى شود.
در كشورهاى شمال اروپا و كشورهاى انگلوسا كسون گشنيز را با سركه مخلوط مى كنند و در گوشتهاى كنسرو شده مصرف مى نمايند
تا هم آن را معطر كند و هم براى مدت زيادى آنرا حفظ كند.
در انگلستان و آلمان آبجو را با گشنيز معطر مى كنند و نان و نان قندى مخصوصى با تخم گشنيز مى پزند.
در فرانسه كمتر از آلمان و انگليس تخم گشنيز را در نانوايى و شيرينى پزى مصرف مى كنند.
ولى بعضى از نانواهاى فرانسوى براى اينكه مزه آرد كهنه را عوض كنند تخم گشنيز را در نان آن وارد مى كنند.
تخم گشنيز يكى از تركيبات ادويه كارى است و در فرانسه وقتى مى خواهند قارچ را به سبك يونانى بپزند، گرد تخم گشنيز به آن مى زنند.
با تخم گشنيز ليكورهاى زيادى به اسامى مختلف مى سازند، همچنين اسانس گشنيز را در عطر، ادوكلن و صابون سازى مصرف مى كنند.
در الجزيره گرد تخم گشنيز را با فلفل و نمك به گوشت مى پاشند و آن را براى مدتى طولانى نگهدارى مى كنند.
در پايان لازم است گفته شود كه تخم گشنيز وقتى تازه است بوى ساس مى دهد
وقتى خشك شد بوى مطبوع و معطرى به خود مى گيرد كه همه از آن خوششان مى آيد.
سایت خوردنیهای شفا بخش-مهدی نراقی