ثمر درخت هندى است
و معروفست و مستعمل مقشر بي دانه
و چون در شير بخيسانند شير آملج نامند
و گويند شرط است كه تازهء آن را چند روز در شير بخيسانند
و بعد از آن خشك كنند و آنچه در شير پرورده نشده باشد تلخ و بسيار عفص
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص32متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات طعم آن ترش و با عفوصت بسيار و در تازكي شبيه بآلو كرچه و تا ببزركي كردكانى نيز مىشود
و بهترين آن بزرك بيريشه سنكين زرد رنك تازه و يا خشك فاسد و متكرج نشدۀ آنست كه بيريشه باليده باشد
و درخت آن بقدر درخت كردكان و برك آن سبز بسيار ريزه و انبوه از هر دو طرف شاخهاى باريك طولاني بقدر شبرى رسته
در بعضى جا دو شاخ و در بعضى جا سه شاخ و چوب آن جوهردار مانند چوب چنار كه بعربي دلب نامند
و از ان صلبتر و مستعمل در معاجين و غيره آملۀ باليدۀ بيريشه منقى از دانه شير پرورده است كه بجهت كسر قوت قبض
و اصلاح آن دو سه مرتبه در شير مىخيسانند و شسته خشك مىنمايند و غير شير پرورده نيز
کتاب مخزن الادویه جلدطبع قدیم یک ص 169-170تعريف اين گياه در ترجمه صيدنه چنين است:
املج را به لغت سريانى املك گويند و به لغت هندى امله گويند و درخت او به هيأت بزرگ باشد
و برگهاى او خرد بود و ميوهاش پيش از ادراك ترش بود و اندك عفوصتى دارد و چون او را در آفتاب بيندازند رنگ او از سبزى به سرخى شود
چنانكه غوره انگور و سيب خام كه به سبب آفتاب از سبزى به زردى رود ..
رازى گويد علامت نيكوئى آمله آنست كه رنگ او سرخ باشد و طعم او تيز بود ...
و بعضى- آن است كه شير املج گويند ... و ابو جريح و رسايلى گويند شير املج بدان سبب گويند كه آنجا در شير تر كنند
تا قوت قبض در او كم شود و متقدمان شاه املج گفتهاند كه سبب آن است كه نيكوترين انواع آمله اوست
شاه بلوط و شاه لوح و شاهترج گفته اند به همين معنى ممكن باشد كه به سبب كثرت استعمال حرف را در شير املج به ها مبتدل شود
چنانكه شاه غرششتان و شار غرسشستان گويند ورا در اين موضع بدل است از ها (ترجمه صيدنه، ب 17).
آمله .:. درختى از تيره فرفيون كه گاهى بعضى انواع آن بصورت درختچه نيز ديده مىشود.-
داراى برگهاى متناوب كامل و مسطح است و گلهاى كوچكى دارد، آملج، املج، امبل (فرهنگ معين).
مشخصات گياه
درختچهاى است كوچك و داراى برگهايى با برگچههاى ريز و انبوه است.
پوست خاكسترى رنگ درختچه قطعهقطعه از ساقه جدا مىشود. گلهاى آن زرد خاكسترى و ميوۀ آن كروى، گوشتدار است.
درختچه داراى چوب سختى نظير چوب گردو است.
مشخصات آمله
ميوۀ درختچه آمله است. طعم آن تلخ، ترش، گس و داراى پوست نازك شبيه آلوچه
و از نظر ابعاد در حدود يك گردو و كوچكتر تا يك نخود است.
نوع خوب آن بزرگتر، سنگين و زردرنگ است. كه به صورت تازه (در مناطق رويش) و يا به طور خشك در ساير مناطق عرضه مىشود.
آمله را براى اينكه مزۀ تلخ و گس آن كاهش يابد معمول است سه روز در شير گاو مىخيسانند و سپس شسته و خشك مىنمايند.
اين نوع آمله را «آمله پرورده» يا «شير آمله» مىنامند.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 372-373