و آن نباتيست مزغّب ساقش مربّع و سست قريب بزرعى
و برگش مايل باسداره و اكليل او مايل به سرخى
و تخمش به قدر زيره و از آن كوچك‌تر و سياه و تند طعم
و بيخش نرم و سفيد و شيرين .
و مؤلف مالايسع گويد صنف ديگر ازو می باشد
و برگش شبیه به برگ كدو و از آن بزرگتر و صلب مايل به سياهى و مزغب
و بيخش برزگ و سفيد
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص18
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود
گیاهی است علفی بزرگ و دارای ساقه منشعب به طول 80 ر0 تا 5 ر1 متر و حتی بیشتر ه به حالت وحشی
در دشتها و نواحی مرطوب و سایه دار تا ارتفاعات 1500 تا 1800 متری غالب نواحی معتدل اروپا و آسیا می روید.
ریشه ای در دراز به قطر انگشت با ظاهر دوکی شکل و به رنگ قهوه ای دارد ولی اگر شکسته شود در مقطع رنگ و تقریبا سفید نشان می دهد.
از اختصاصات آن این است که پهنک برگهای آن بسیار بزرگ و دارای حالت نسبتا افتاده و روی ساقه است
بزرگی پهنک برگهای آن به نسبتی که از قاعده ساقه به راس نزدیک می شویم کم می گردد .
رنگ آن ها در سطح فوقانی پهنک سبز تیره ولی در سطح تحتانی به علت پوشیده بودن از تار های فراوان سبز روشن است.
کاپیتولها آن ظاهری کروی و مجتمع دارند و هر یک آنها نیز مرکب از گلهایی کوچک ارغوانی به تعداد 40 تا 50 محصور در تارهای ابریشمی است
براکته های انولوکر آن هر یک در انتها به خمیدگی غالب مانند ختم می شوند .
میوه آن پس از رسیدن به صورت فندقه ای با سه یا چهار سطح مشخص در می آید .
رنگ آنها خاکستری یا قهوه ای روشن و یا حنایی و کاهی منقوش به لکه های نسبتا تیره است در بالای میوه آن دسته تارهایی ابریشمی کوتاه به رنگ زرد
یا سفید مایل به زرد دیده می شود که زود آفت اند.
سطح خارجی میوه گیاه نیز پوشیده دراز تارهای ریز است بطوری که وجود آنها سبب می گردد که بسهولت به دست بچسبد
وجود این حالت باعث می گردد که میوه بر اثر چسبیدن به پشم و پوست حیوانات مخصوصا گله های گوسفند به مناطق دور دست انتقال یابند
و با این عمل وسعت پراکندگی گیاه پیوسته افزایش حاصل کند.
با همه پراکندگی که این گیاه در مناطق اروپا و آسیا دارد معهذا چون از طرفیب تعداد پایه های آن در هر ناحیه کم است
و از طرف دیگر خارج کردن ریشه گیاه از زمین به منظور استفاده های درمانی اصولا به اشکال صورت می گیرد
از این جهت کم و بیش اقدام به پرورش آن می گردد.برای پرورش آن دانه (میوه) گیاه را که بلافاصله پس از رسیدن و جدا شدن از کاپیتول ها به دست آمده باشد
انتخاب نمودن آنها را در زمین آماده و روی خطوطی به فواصل 60 ساتیمتر از یکدیگر در ماه شهریور به نحوی می کارند که هر سه یا چهار عدد آنها در فاصله 20
سانتیمتری از یکدیگر کاشته شوند.
پس از کاشتن دانه نیز باید زمین زراعتی را به خوبی غلتک زد تا با این عمل دانه ها در خاک ثابت گردند و کمی به درون آن نفوذ یابند.
برداشت محصول در اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت ماه سال دوم صورت می گیرد در این هنگام ریشه به حداکثر رشد خود رسیده
و به اندازه کافی گوشتدار شده است ولی اگر دیرتر اقدام به این کار شود نه تنها به علت چوبی شدن قابل استفاده نخواهد بود
بلکه مقداری از خواص درمانی آن نیز به طور محسوس کاهش حاصل خواهد کرد.
پس از خارج کردن ریشه گیاه از زمین باید آن را به خوبی تمیز نموده به قطعات کوچک 2 سانتی متری تقسیم کرد
تا به سهولت در گرمای خورشید و یا به کمک حرارت و یا بهتر است همه در اتوو خشک گردد.
از برگهای گیاه استفاده های درمانی مختلف به عمل می آید و حتی در تغذیه نیز از آنها استفاده می شود.
قطعات خشک شده ریشه گیاه رنگ خاکستری یا قهوه ای روشن و شیار های طولی نسبتا عمیق دارد.
فاقد بو و یا بوی ضعیف و نسبتا نا مطبوع است (اگر قطعات ریشه بر روی هم انباشته شود ) طعم آنها ناپسند و کمی لعابی می باشد.
كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 8-10
ارسال شده در: چهارشنبه جولاي 11, 2012 7:30 pm