حیات اعلی

بسم الله الرحمان الرحیم

از جملهء رياحين و هميشه سبز است و كبير و صغير و بستانى و برى.


ساقش به قدر زرعى و زياده و بسطبرى انگشت مهين

و با رطوبتى كه بدست چسبد و برگش شبيه به زبان و باريك

و با رطوبت و گلش ما بين سفيدى و زردى و بستانى او بهتر از كوهيست

و شاخهاى او ريزه و از يك جا بيرون آمده و پر برگ و ريزه و پر آب و به قدر شبرى

و گلش كوچك و زرد مايل به سرخى

و تخمش مثل خبازى.و از ديسقوريدوس منقول است كه نوعى از حى العالم میباشد

در قد و برگ شبيه به خرفه و مزغّب و غبار آلوده ...کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

ابرون کبیر:

گياهى است علفى يا نيمه‌علفى و چندساله. ساقۀ گل‌دهندۀ آن به ضخامت يك انگشت است و رطوبتى دارد كه به دست مى‌چسبد.

برگها گوشتى، سبزرنگ يا كمى مايل به قرمز و بيضى‌شكل كه در قاعده پهن

و نوك آن تيز كه به شكل رزت است، در قاعده ساقه گياه مى‌رويند.

گلهاى آن كوچك سفيد مايل به زرد يا ارغوانى به شكل گروهى مانند يك دسته گل در انتهاى ساقۀ گل‌دهنده

به بلندى  ٣٠ - ٢٠  سانتى‌متر ظاهر مى‌شود.

تمام طول بدنۀ ساقۀ گل‌دهنده از برگهاى كوچك گوشتى بدون دمبرگ ارغوانى پوشيده شده است.

اين گياه را سابقا روى بامها مى‌كاشتند كه سالها دوام داشته است، زيرا به نور كامل آفتاب احتياج دارد.

معمولا روى ديوارها و در گل‌كارى‌ها براى پوشيدن سنگچينهاى زينتى باغچه كاشته مى‌شود.

تكثير آبرون از طريق كاشت بذر امكان دارد ولى معمولا از طريق كاشت پاجوشهاى آن و يا تقسيم گياه يعنى كندن يك دسته رزت از برگها

با ريشه و كاشت آن در محل اصلى صورت مى‌گيرد

آبرون صغير :

گياهى است چندساله به بلندى  ۶٠ - ٣٠  سانتى‌متر. برگهاى آن بيضى دندانه‌دار،

كوچك و پرآب به رنگ سبز بدون دمبرگ و به ساقه چسبيده است.

گلها كوچك به رنگ زرد مايل به قرمز يا ارغوانى كه در انتهاى ساقۀ گل‌دهنده در بهار ظاهر مى‌شود.

ريشۀ آن ضخيم و كلفت كه داراى بوى بنفشه است. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 242-245

و در باغهاى اصفهان و غيره بلاد بسيار است .كبير او را منبت بيشتر كوهها است

و صغير او را منبت سنگلاخ و محوطها و موضعى كه سايه داشته باشد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12

ابرون کبیر:

اين گياه بومى دامنه‌هاى آلپ و پيرنه در اروپا مى‌باشد و به ساير مناطق عالم وارد شده و پرورش داده مى‌شود.

ابرون صغیر:

در ايران در مناطق كوهستانى شمال ايران در كوه جلفك به‌طور خودرو مى‌رويد و انواعى از آن در گل‌كارى و باغبانى كاشته مى‌شود.

اين گياه در شكاف تخته سنگها و روى ديوارهاى كهنه و در گودالها و نقاط سايه‌دار در مناطق معتدله

و بيشتر در فرانسه و در ساير مناطق دنيا كم‌وبيش انتشار دارد.

در تحفه آمده است كه آبرون صغير در اطراف اصفهان مى‌رويد ولى گزارشى در اين مورد تا به حال از طرف گياه‌شناسان وجود ندارد

گونه‌هايى از اين گياه كه در ايران شناسايى شده است:

 ١ . Sedum lineare Pau. . گياهى است چندساله و در جنوب ايران در منطقه كارون در گوتوند ديده مى‌شود.

 ٢ . S. obtusifolium C. A. M. چندساله است، S. spurium M. B. چندساله و S. gracile C. A. M.

چندساله كه سه گونۀ فوق در كندوان، دامنه‌هاى البرز و درّه چالوس ديده مى‌شود.

3. S. rubens L. گياهى است يكساله كه در بابلسر شمال ايران ديده مى‌شود.

 ۴ . S. oppositifolium Sims. گياه چندساله است كه در گيلان شمال ايران و در كوههاى سبلان ديده مى‌شود.

۵ . Sedum album L. گياهى است يكساله با برگهاى گوشتى به رنگ سبز مايل به قرمز.

گلها سفيد كه در شمال ايران در عمارلو و هرزويل در ارتفاعات  ٨٠٠ - ۵٠٠  مترى و در آذربايجان در ديلمان و بازرگان

و جنوب شرقى سلماس و كوههاى ميشوداغ ديده مى‌شود.

اهالى محل برگهاى خام آن را در سالاد مصرف مى‌كنند و مى‌خورند

و مانند ساير آبرونهاى صغير از له‌شدۀ برگ آن نيز براى رفع التهابهاى پوست استفاده مى‌كنند. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 247 -246 -242

.همه اجزائ ان استفاده میشود

هیچ جزئ ان سمی نیست.

اصولا علت اينكه اين گياه را به فرانسوى Herbe ā la coupure گويند اين است كه معمولا از كنسرو برگهاى له‌شدۀ آن در روغن زيتون

و يا روغن كنجد به صورت مرهم براى التيام زخم قسمتهاى بريده‌شدۀ اعضاى بدن استفاده مى‌شود.

در چين از آبرون صغير تحت گونه S. telephium ssp alborosum به صورت ضماد روى آبسه‌ها و محل مارگزيدگى و محل گزيدگى مارهاى

سمّى مى‌گذارند، خيلى مؤثر است

از برگهاى واريتۀ S. telephium ssp purpureum var orientale به عنوان داروى ضد تب و رفع التهاب تجويز مى‌شود

و از عصارۀ برگهاى آن براى فروكش كردن تاول در موارد سوختگى اعضاى بدن به كار مى‌رود

در چين از برگهاى گياه براى رفع ناراحتى اعصاب كودكان نيز استفاده مى‌شود.

در يادداشتهاى دكتر شليمر آمده است كه از دانه‌هاى گياه آبرون صغير براى تسكين هيسترى

و رفع كابوس به مقدار  ٢۵  گرم دانه مخلوط با آب عسل مى‌خورند.

و از ريشۀ آن به اندازۀ يك بادام براى رفع انسداد و گرفتگى‌هاى كليه و كبد تجويز مى‌شده است

و مصرف كمى زيادتر آن براى نقرس توصيه مى‌شود. از ريشۀ آن براى قطع ترشحات خونى مفرط دوران پس از زايمان به كار مى‌رود.

در چين از گونه‌اى به نام Sedum lineare Thunb. كه كمى سمّى است مانند ساير گونه‌ها در موارد سوختگى‌هاى ناشى از آب و آتش به استعمال خارجى مصرف مى‌كنند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 246-247

در آخر دويّم سرد و در اول خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

در آخر دوم كرم و در اول خشك و با قوت قابضه

و ديسقوريدوس نوع صغير آن را كرم و كبير آن را سرد كفته

و صاحب اختيارات سرد در دوم و خشك در اول

و ابن بيطار از جالينوس نقل مى‌نمايد كه در سابعه نوشته كه نوع اول

و دوم آن با قوت تجفيف و برودت بسيار است تا سوم

و آنچه ديسقوريدوس كفته در نهايت كرمي است .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 95

.

و با قوهء قابضه و رادع و مفتّح سدّه جگر و زهره و مسهل صفرا

و قاتل اقسام کرم امعاء و معده و مسكّن حدّت خون

و مقوّى معدهء حار و مانع نزف الدّم و جهة سحج

و اسهال يك اوقيه از آب او با شراب نافع

و ضماد او با آرد جو جهة قروح خبيثة و مفاصل حارّه و زخمهاى كهنه

و سوختگى آتش و نمله و اورام حارّه چشم

و نقرس مجرب و نطول عصاره او جهة گزيدن رتیلا

و با روغن گلسرخ جهة درد سر

و اكتحال او جهة رمد

و حمول او جهة قطع رطوبات سايلهء رحم مفيد

و طلای او جهة باد سرخ كه تيغ زده خون آن موضع با آب او مخلوط گردد مجرّبست

و با حنا جهة خارش بدن به دستور آزموده

و برگ خشك سائيدهء او را جهة رفع اسهال مزمن مجرّب دانسته‌اند

و فرزجهء برگ او جهة سيلان رحم و قطور روغن زيتون كه برگ يا عصارهء او را در آن جوشانيده باشند

جهة درد گوش حار بسيار نافع

و گويند مضر سپرز است

و مصلحش گل ارمنى و قدر شربت از عصاره او سه مثقال

و نيم تا هفت مثقال و از برگش تا پنج مثقال و بدلش كاهوست

و در نهايت گرمى و مقرّح جلد

و ضماد او با پيه كهنه محلّل خنازير است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

و با قوهء قابضه و رادع و مفتّح سدّه جگر و زهره و مسهل صفرا

و قاتل اقسام کرم امعاء و معده و مسكّن حدّت خون

و مقوّى معدهء حار و مانع نزف الدّم و جهة سحج

و اسهال يك اوقيه از آب او با شراب نافع

و ضماد او با آرد جو جهة قروح خبيثة و مفاصل حارّه و زخمهاى كهنه

و سوختگى آتش و نمله و اورام حارّه چشم

و نقرس مجرب و نطول عصاره او جهة گزيدن رتیلا

و با روغن گلسرخ جهة درد سر

و اكتحال او جهة رمد

و حمول او جهة قطع رطوبات سايلهء رحم مفيد

و طلای او جهة باد سرخ كه تيغ زده خون آن موضع با آب او مخلوط گردد مجرّبست

و با حنا جهة خارش بدن به دستور آزموده

و برگ خشك سائيدهء او را جهة رفع اسهال مزمن مجرّب دانسته‌اند

و فرزجهء برگ او جهة سيلان رحم و قطور روغن زيتون كه برگ يا عصارهء او را در آن جوشانيده باشند

جهة درد گوش حار بسيار نافع

و گويند مضر سپرز است

و مصلحش گل ارمنى و قدر شربت از عصاره او سه مثقال

و نيم تا هفت مثقال و از برگش تا پنج مثقال و بدلش كاهوست

و در نهايت گرمى و مقرّح جلد

و ضماد او با پيه كهنه محلّل خنازير است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص -12

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

از نظر خواص معتقدند كه بازكنندۀ گرفتگى‌ها و انسداد مجارى كبد و طحال است.

براى سردرد و چشم‌درد و ورم گوش و گوش‌درد و سرفه و تقويت معده و كشتن كرم معده و روده

و جلوگيرى از خونريزى و خشك كردن رطوبتهاى رحم و رفع باد سرخ و نقرس و دردهاى مفاصل و التيام زخمها و جراحتها نافع است.

اگر شيرۀ تازۀ برگهاى گياه را با كمى آب قند مخلوط و به اندازۀ نصف قاشق قهوه‌خورى  ۴ - ٣  بار در روز بخورند

براى رفع اختلالات عصبى رحم نافع است.

براى تسكين تب‌هاى صفراوى و التيام زخم معده و رفع اسهال خونى و داء الرقص، سنگ مثانه و صرع مفيد است.

در مورد عادت ماهيانه دردناك زنان جوان اثر مسكّن دارد و در موارد سرطان رحم نيز توصيه مى‌شود.

اگر  ٢٠  گرم از آب گياه خورده شود و يا ماليدن عصارۀ گياه مخلوط با سركه براى سردرد گرم نافع است.

ضماد آن با آرد جو براى ورم چشم و اكتحال عصارۀ آن براى رفع درد چشم مفيد است.

اگر عصارۀ برگ آن را مخلوط با روغن زيتون جوشانده و چند قطره در گوش بچكانند درد گرم گوش را تسكين مى‌دهد.

خوردن  ٨٠  گرم از آب آن انسداد مجارى كبد را باز مى‌كند و مسهل صفرا مى‌باشد.

خوردن برگ كوبيدۀ خشك آن براى قطع اسهال مزمن تجويز مى‌شود.

ضماد آن با آرد جو براى التيام زخمها، جراحتهاى بد، زخمهاى كهنه، ورمهاى گرم و درد مفاصل، نقرس،

سوختگى آتش و رفع باد سرخ توصيه مى‌شود و مخلوط با حنا براى رفع خارش بدن مفيد است.

شياف له‌شدۀ برگ آن در مهبل براى قطع سيلان رحم نافع است.

مقدار خوراك از عصارۀ آب گياه  ٣۵ - ١۶  گرم و از برگ خشك ساييدۀ آن تا  ٢۵  گرم است.

مضر طحال است از اين جهت بايد با گل ارمنى خورده شود.

خوردن 20 گرم از آب برگهاى آن مخلوط با سكنجبين را عده‌اى از حكما براى تسكين حدت خون و صفرا و تقويت بدن مفيد مى‌دانند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 243-244

.